Telgraf kayıtları ve

                                           ATATÜRK'ÜN KARS'A GELİŞİNİN 97.YILI ANISINA,

                  06 Ekim 1924 yılında, Trenle Sarıkamış'tan Kars'a gelecek olan Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa ile eşi Latife Hanım, Belediye Başkanı İbrahim Aydın ile eşi Melek hanım, Kars kenti adına karşılayacaklardı (Milli mücadelede KARS'ın geri kazanılmasında önemli rolü olan ve Cenubi Garbi Kafkas Şura Hükümeti Reisi olan, İngilizlerin Kars’ a 1919 yılında girmesiyle ,Kafkas Şura hükümetini dağıtarak,1919'dan-1921 yılına kadar  Malta'ya sürdüğü ve Milli Mücadele ile Kars'ın geri kazanılmasıyla, Malta'dan KARS' a gelen İZMİR-AYDIN yöresinden gelme Aydınoğulları soyundan; Eski Milli Şura Hükümeti Reisi olan Cihangir oğlu İbrahim Aydın bey tutsaklık sonrası) ,1921 yılında Kars şehrine Belediye Başkanlığına getirilmişti. Belediye Bşk. İbrahim Aydın beyin eşi Edirneli Melek hanımdı. Melek hanım İstanbul Hanımefendileri gibi giyinir ve İstanbul diliyle konuşur, örnek bir kadındı. Öğretmendi.

                 6 Ekim 1924 günü; Gazi Mustafa Kemal Paşa ve eşi Latife Hanım, dönemin Belediye Başkanı Cihangiroğlu İbrahim Bey ve Kars halkı tarafından Kars Garı’nda sevgi seli ile karşılanmış, tören için belirlenen  alanı, Esnaf, Asker, Polis, Kars'ın tek olan İlk Mektebi nin önünde ,ellerinde çiçekler olan ilk mektep öğrencileri ve öğretmenleri, süslü arabalar, atlılar ve yöresel kıyafetleriyle halk, Alay bandosu, şehir dışından gelenler doldurmuş, Karslılar büyük kurtarıcıyı ve eşi hanımefendiyi coşkuyla karşılamışlardır.

               Valilik ve Belediye yazışma kayıtlarına göre, Kars Belediyesi tarafından verilecek öğle yemeğine resmî sıfatlı mülkî ve askeri şahıslardan, 45 isim, ikindi çayına da Kars için tarihî hizmeti geçenlerin de arasında olduğu 29 kişilik çağrılmıştır. İkindi çayı sonrası, TÜRKOCAĞI binasına geçilmiştir. Ayrıca; Gümrülü ve Revanlı göçmen çalgıcı ve oyuncular da çağrılmış, Taki OŞENYÜZEN ve ekibi tarafından seslendirilen Çırpınırdı Karadeniz türküsü nün okunmasının ardından , koyunda saklanan Türk-Bayrağı da çıkarılıp, “Hoş gelişler ola, Mustafa Kemal Paşa" marşı çalınmış, Taki Bey tarafından söylenmiş ve göçmen iki kişi tarafından oyunu oynanmıştır. Türkocağı ziyaretinde iken, Karslı Hanımlar Lâtîfe Hanımefendi'yi, yakında Ankara'da yapılacak olan “Türkocakları Kongresi’ne, Kars Türkocağı Mümessili seçtiklerini arz etmişler, kendileri de “memnuniyetle kabul ettirmişlerdir.

                Belediye Bşk. Eşi Melek hanım ve Latife Hanımefendiler ,Karslı ve göçmen hanımlarla yakından ilgi  ilgilenmişlerdir . Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal paşa; Muhacir Karslı göçmenleri işaret ederek “emvali metrûkc den: Ev, değirmen, dükkân ve arâzi verilmesi için, ANKARA'ya emir vermiştir. .

                Belediye kayıtlarına göre "Öğle yemeği" ,Türk Dili 1965 sayı 170 kaynağa göre "Akşam yemeği",  1967 Kars Eli dergisinde yenilen "Yemek" olarak geçmektedir. Kars Eli dergisindeki bilgiye göre yemekte "kuzu eti ,katık aşı ve pirinç pilavı " menü yemeği ikram edilmiştir.. Varlık gazetesine göre Saat.14.00'de öğle hem yemeği ve saat:21.00'de hem de akşam yemeği yenilmiş ve Paşa ve eşi Kars'ta 12 saat kalmıştır.

              +- Hoş Gelişler ola marşı kaynaklara göre Batum'da Enver paşaya yazılmış, sonradan Kars'ta hemşehrilerimizin tanıdığı TÜRKEL kırtasiye sahibi, Revanlı Şâir “Mîr-Mehmed" TÜRKEL'in uyarlaması ile Gümrü’nün Molla Musa Köyü beylerinden olan Molla Kasım oğlu Çalgıcı ve oyuncu Taki OŞENYÜZ’ ce bestelenmiş, icra edilmiş ve ekibiyle oynanmıştır.

               Diğer bir Kaynakta ise; Enver Paşa ve Atatürk için iki ayrı marş yazıldığı belirtilmektedir. Bu iki marşın benzerliği sadece makam ve ruh benzerliğidir.

              Kars'ta bu dönem yıllarında, Halk arasında çalgılı oyun, çalgılı tiyatro oyunları, düğün dernek gibi eğlencelerin tadı tuzu ve başta gelen tanınanı "Çalgıcı Taki" idi. Çalgıcı Taki bey çok zeki, yetenekli idi. Gününün konularını mizahi rollerle eleştirir, uyarladığı türkü ve şarkılarla, yakıştırdığı figür ve kıvırmalarla yeni oyunlar ortaya çıkartma yeteneğine sahipti. Dolayısıyla mevcut olan bir şiiri, türküyü, şarkıyı değiştirme, kendine göre müzikal yorumlama yeteneği olan usta bir yetenekti. hatta Taki Bey bir halk türküsünü uyarlamış , İzmir'in kurtuluşunun 2. yılı 1922'de Yunan'a ve İngiliz'e  mizahi mahiyette seslendirmiştir.

Ay(Ey) Konstantin, ağlama.

Başına kara bağlama.

Bak askerin haline;

İngiliz'e bel bağlama.

               Musul meselesi yüzünden gelen bir telgrafla Gazi ziyaretini sonlandırmak zorunda kalacağı ve döneceği, haberine çok üzülen Karslılar ve Ardahanlılar, Lâtîfe Hanım'a “hâtıra” olarak, değerli bir Hah-Seccâde ile, “kaz-göğsü tüğleri” ile doldurulmuş işlemeli iki Gelin-Yastığı armağanı sunmuşlardır. Cumhurbaşkanı Atatürk, KARS ziyareti sonrası, gece yine trenle SARIKAMIŞ'a geçmiştir. Paşa geceleyin Kars'ta kalmamıştır. Geceyi Sarıkamış Bebekgölü Köşkünde geçirmiştir. Aşağıdaki telgrafta görüleceği üzere Kars'tan aniden ayrıldığının üzüntüsünü, sonraki günkü İsmet Paşaya ilettiği telgrafta dile getirmiştir.

               Atatürk'ünde KARS'a geleceği 06 Ekim 1924 yılı tüm Ülkede olduğu gibi yokluk yıllarıydı. Kaldı ki Gazi Mustafa Paşa KARS 'tan ayrılacağı gece, tren istasyonuna gitmek üzere yola çıktıklarında Atatürk ve yanındakilerinin bindirildiği jeepin farının olmadığı ve bunun için elinde fener bulunan bir askerin jeepin ön tarafına bindirildiği Tahir EKİNCİ tarafınca söylenilmiştir. 1967 Kars Eli Dergisi sayı:39...

               07 Ekim 1924 yılında Gazi Atatatürk' ün kendi imzâsıyla buradan “Başvekil İsmet Paşaya yazdığı şifreli telgrafta, Kars gezisi izlenimi" için şunlar belirtiliyordu. (1924 Salı) sabahı, tirenle Sarıkamış'dan Kars'a gitdik. Kars da (sa'ât 12,30 da) bütün Halk, Köyler den arabaları (ve azıkları) ile gelen Çiftçiler ve Garnizon 'Aileleri tarafından, pek samimî tezâ- hürâtda bulunuldu. Kars Vilâyeti Kazâları (Merkez, Sarıkamış, Kağızman, Şüregel/Kızılçakçak) ve (Artvin, Oltu-Şcnkaya-Olur ile Göle ve Çildin da içine alan) Ardahan Vilâyeti, da'vet ve ‘arzi-ta'zîmât içün, Kars'a Husûsî Hey'etler göndermişlerdi. Bütün (bu) Serhad - Vilâyetlerimiz"! (Susuz/Gılavuz-Zarşat/Arpaçay-Çıldır-Gölebert/Çamhçatak- Ardahan, oradan Düz-Ardahan-Türkeşen Boğazı-Göle/Merdinik-Buğa- tepeler-Cılavuz üzerinden dolaşıp Kars’a gelmek üzere, bir yolculuk plânı yapılmışken, buraları) görmeğe vakit müsâ'id olmadığına, pek müte’essirim”.

              Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal paşa ve Eşi Latife Hanımefendi Kars'tan ayrıldıktan 15 gün sonrası,21.10.1924 tarihinde Kars Belediye Bşk. Aydın bey Atatürk'e, Bşk.'nın eşi Melek hanım da Gazi’nin eşi Latife hanıma ayrı ayrı telgrafla Kars'a geldiklerinden dolayı, Kars halkı üzerinde unutulmaz bir hatıra bıraktıklarını, hürmet ve saygı  içerikli selam, sevinç ve  teşekkür telgrafları göndermişlerdir.

       Gazi  Atatürk'ten Belediye Bşk. İbrahim Aydın beye gelen cevabi telgrafta " Kars İl'indeki karşılamadan ve Kars Halkından çok memnun kaldıklarını, Kars'ı ve Kars halkını her zaman sevinçle-hoşça yad edeceği-hatırlayacağı" içerikli bir telgraf, aynı gün Eşi Latife hanımefendinin Melek Hanımın telgrafına geri dönüş cevabi telgrafta ise, KARS gezisinden memnun kaldıklarını,halka ve Kars'taki kadınlara samimi hürmet ve saygılarını iletmişlerdir.

       Cumhurbaşkanı ATATÜRK Kars'a geldiğinde Kars'ta  " 6 sınıflık öğrencilerden oluşan Numune İlk Mektebi vardı. Bu okulun  bir sınıfı kızlar sınıfı olup, İlk Mekteb Kızokulu olarak geçmekteydi. Kız İlk Mektebi henüz mezun vermemişti.Gazi Atatürk'ten sonraki yıllarda KARS'ta açılan ve Cumhuriyetin ilk yıllların da KARS'taki  KIZ ORTA MEKTEBİNDE çekilen bir fotoğraf ve yine Gazi Paşa KARS'a gelmeden 45 önce  "20 Ağustos 1924 yılında Kars İstasyonunda, Hüsnü Beyin Hanesinden"-arkası eski türkçe yazılı dönemin fotoğrafları sunulmuştur.

        "Ülkemizin bekası yoklukla ve çok sayıda verdiğimiz şehitlerimizin  kanlarıyla kazanılmıştır.

          Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?

          Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!

          Canı, cananı, bütün varımı alsın da Hüda,

          Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.

                                                                                                                           saygılarımla

                                                                                                                            Yücel YÜCEL

YARARLANILAN KAYNAKLAR:( Ertaç GÜNEŞ koleksiyon envarterinden fotoğraflar veTürk Dili 1965 sayı:170.- Kars Eli Dergisi sayı:39 1967) ve Türk Tarih Kurumu CİHÂNGÎROĞLU İBRÂHİM AYDIN (1874- 1948)'DAKİ MİLLΗMÜCÂDELE'DE KARS VE ATATÜRK İLE İLGİLİ BELGELER..-M. FAHRETTİN KIRZIOĞLU