Bölge genelinde Büyükbaş hayvancılık faaliyetinin yapılmakta olduğunum vurgulandığı Çalıştayda, “Ancak; faaliyet ve verimlilik açısından Bölge kendi içinde farklılıklar göstermektedir. Bu noktada, büyükbaş hayvancılık faaliyetinin Bölge içinde nasıl farklılaştığını, çeşitli kurumlar tarafından verilecek destek mekanizmalarının ağırlık verileceği yerlerin belirlenmesi, büyükbaş hayvancılıktaki kümelenme durumunun tespit edilmesi, büyükbaş hayvancılık faaliyetinin işletmeler, tarıma dayalı sanayi, yem bitkileri açısından bir gruplandırmasının yapılabilmesi için göstergeler geliştirilmeli ve bu göstergelerden hareketle Bölge; büyükbaş hayvancılık açısından gelişmiş, gelişmekte olan ve zayıf olmak üzere üç kategoriye ayrılmalıdır. Sınıflandırmanın kolaylığı açısından, yapılacak çalışma ilçe boyutunda gerçekleştirilmelidir.” denildi.

Konuyla ilgili şu bilgiler yer aldı:

“Büyükbaş hayvancılık göstergeleri için 7 başlık belirlenmiş olup bunlar; işletme, yem bitkileri, tarımsal sanayi, veterinerlik hizmetleri, örgütlenme, makine-ekipman ve diğer başlıkları altında tanımlanmışlardır. Belirlenen göstergeler taslak nitelikte olup, diğer kurumlardan gelecek görüş doğrultusunda revize edilebilir niteliktedir.

İşletmeler İçin Göstergeler: Tarım işletmesi sayısı, hayvancılık yapan tarım işletme sayısı, ihtisaslaşmış işletmeler, işletme büyüklüğü dağılımı, kültür ırkı hayvan sayısı, melez hayvan sayısı, yerli hayvan sayısı, et üretimi, süt üretimi, DAP’tan destek alan işletme sayısı.

Yem Bitkileri İçin Göstergeler: Yem bitkisi ekili arazi miktarı ve tarım arazisine oranı, sulu arazi miktarı, silajlık yem bitkileri ekilen arazi miktarı ve yem bitkileri ekili araziye oranı, çayır ve mera arazisi, ıslah edilen çayır ve mera arazisinin oranı şeklindedir.

Tarımsal Sanayi İçin Göstergeler: Mandıra ve kesimhane sayıları ve kapasiteleri, yem bitkileri üreten firma sayısı, atıl işletme sayısı.

Veterinerlik Hizmetleri İçin Göstergeler: Serbest çalışan veteriner sayısı, tarımsal yayım elemanları sayısı (kamuda ve Birliklerde çalışan ziraat mühendisi, veteriner), tarım danışmanı sayısı, görülen şap, brusella, yaşanan zoonoz hastalıklarının sayısı ve bu hastalıkların mevcut hayvan sayısına oranı, şap ve brusella aşısı yapılan hayvan sayısı, ilaç bayisi sayısı, suni tohumlama yapılan hayvan sayısı, suni tohumlama sonucunda doğan buzağı sayısı,

Örgütlenme İçin Göstergeler: Örgüt sayısı (tarım kredi kooperatifleri, tarımsal kalkınma kooperatifleri, damızlık sığır, et, süt yetiştiricileri birlikleri), aktif örgüt sayısı, örgütlere üye üretici sayısı, tarım kredi kooperatifinden kredi alan çiftçi sayısı ve kredi büyüklüğü, Tarım Bakanlığı’ndan kredi desteği alan kooperatif sayısı ve kredi büyüklüğü.

Makine-Ekipman İçin Göstergeler: Kayıtlı traktör, silaj, yem kırma, soğutma tankı sayıları, diğer tarımsal makine ve ekipmanların sayıları.

Diğer Göstergeler: Önder çiftçi, sayısı, genç çiftçi sertifikalı çiftçi sayısı, yaş gruplarına göre nüfus, okullaşma oranı ve eğitim durumu, köyler dahil olmak üzere ilçenin yol durumu ve iklim özellikleri.

HAYVAN BESLEMESİYLE İLGİLİ SORUNLARIN EN AZA İNDİRİLMESİ:

Çalıştay kapsamında yapılan ön saha çalışmaları, çalıştayda yapılan sunumlar ve tartışmalar hayvan beslemesi konusunun işletme tipi, türü ne olursa olsun Bölgenin tamamını etkileyen bir sorun olarak karşımıza çıktığını göstermektedir. Hayvancılık faaliyetinin sürdürülebilir bir şekilde yapılabilmesinin sağlanabilmesi için girdi maliyetlerinin düşürülmesi en birincil şarttır. Bölgenin sahip olduğu çayır ve meralar hayvancılığın girdi maliyetlerinin azaltılmasına önemli olanaklar sunmaktadır. Diğer taraftan bölgede yem bitkilerinden silaj yapımı neredeyse hiç bilinmemektedir. Ancak yem bitkilerine kıyasla silajın enerji değeri daha yüksektir ve kış mevsiminde kullanılabilmesi nedeniyle de önemli bir yem girdisini teşkil etmektedir. Son olarak; Bölgede etçil ve sütçül hayvanlar için yem rasyonları hazırlama konusunda üreticilerin bilgisinin son derece kısıtlı olduğu ve rasyon hazırlama konusunun neredeyse hiç bilinmediği anlaşılmaktadır.

Belirtilen sorunlardan hareketle ajansların çayır ve mera ıslahı konusunda vereceği destekler büyük önem taşımaktadır. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından % 25 çiftçi katkısı olacak şekilde çayır ve mera ıslah programları 1991 yılından bu yana ülke genelinde yürütülmektedir. Ancak, bölgede çayır ve mera arazisinin büyüklüğü nedeniyle yapılan ıslah çalışmaları henüz istenilen düzeye gelmemiştir. Bu noktada kısa ve orta vadede Bölgenin çayır ve meralarının ıslahı konusunda Ajanslar ve diğer ilgili kurumlar tarafından çeşitli destek mekanizmaları geliştirilmelidir. Çayır ve meraların sürdürülebilir kullanımını sağlamak için her çayır ve mera için ıslah ve yönetim (amenajman) planları oluşturulması ve bu planları uygulayacak çayır/mera yönetim birimlerinin oluşturulması konusunda Ajansların destek vermeleri uygun görünmektedir.

Silajlık ürünlerin ekimi doğrudan birincil tarım faaliyetine girdiğinden Ajansların bu konuda üreticilere silajlık yem bitkisi tohumu sağlaması konusunda bir destek programı oluşturması mümkün değildir. Ancak üreticilerin ve örgütlerin geliştirecekleri barınak tiplerinde silaj çukuru oluşturulması, silajlık ürünlerin bölgeye uygunluğunu sağlamak için farklı kurumlar tarafından yapılacak araştırma çalışmalarının desteklenmesi, üretici/yetiştirici birlikleri ve örgütleri ile diğer tarımsal yayım teşkilatlarının yürütecekleri eğitim, bilgilendirme ve farkındalık yaratma amaçlı çalışmaların desteklenmesi, üreticilerin Birlikler ve kooperatifler vasıtasıyla ucuz silajlık yem bitkisi girdilerini sağlamak konularında Ajansların destek programları açabilmesi ve silajlık yem bitkilerinin yaygınlaştırılmasına destek vermesi olanaklar dahilindedir.

Benzer durum, etçil ve sütçül büyükbaş hayvanlar için hazırlanacak rasyon karışımlarının formüllerinin oluşturulması için de geçerlidir. Hayvanın yaşı (buzağı, düve, sığır), niteliği (kültür, melez) ve işletme türüne (etçil, sütçül) göre, en ucuz maliyetle, bölgeden temin edilebilecek girdilerle rasyon karışımları oluşturulması ve hayvancılık işletmelerinin konuyla ilgili bilgi sahibi olmaları, Birlikler ve kooperatifler vasıtasıyla rasyon karışımlarının temin edilmesine yönelik eğitim ve uygulama programları ile Ajanslar üretici örgütlerine ve üreticilere teknik destek sağlayabilecektir.

ÖRGÜTLENME DÜZEYİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE MEVCUT ÖRGÜTLERİN KAPASİTELERİNİN ARTIRILMASI:

Bölgede örgütlenme kültürü istenilen düzeyde değildir. Tarım Bakanlığı’nın hayvancılık desteklerini Birlikler üzerinden yürütmesi ve üreticinin hayvancılık desteği alabilmesi için Birliğe üye olmak zorunda olmasının önemli sonuçları olmuş ve damızlık, et, süt ve sığır birliklerine üye olan üretici sayısında bir artış meydana gelmiştir. Bölgede sayıları çok fazla olmasa da etkin şekilde faaliyet gösteren kooperatifler bulunmaktadır.

Bu noktada yeni örgütlerin de kurulmasına destek olmakla birlikte önceliğin mevcut örgütlerin kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesine odaklanması daha doğru olacağı değerlendirilmektedir. Çünkü önceliğin var olan örgütlerin işleyiş düzenlerinin oturtulması, üyelerine yönelik hizmet mekanizmalarının güçlendirilmesi şeklinde belirlenecek olması örgütlenme kültürünün arttırılmasına etki edecek ve üyelerin aldıkları hizmet kalitesini artıracaktır.

Mevcut örgütlerin kurumsal kapasitelerinin güçlendirilmesi ırk ıslahı, hayvan hastalıkları ile mücadele, hayvan beslemesi vb. konularda örgütlerin faaliyetler gerçekleştirmesi ve hizmetler üretmesini kapsayabilir. Irk ıslahı konusunda Birliklerin konuyla ilgili bilgilerinin geliştirilmesi, personel ve makine-ekipman, araç desteği sağlanarak, suni tohumlama yapılan hayvan ve işletme sayısının arttırılmasına katkı sağlanması şeklinde olabileceği gibi, hayvan hastalıkları ile mücadele konusunda imha ekipleri oluşturulması, acil eylem ve müdahale planlarının hazırlanması, imha araç-gereçlerinin temini gibi konular desteklenebilecektir. Hayvan beslemesi konusunda, yukarıda belirtildiği üzere rasyon karışımlarının hazırlanması, tanıtılması, üyelerin Birlikler ve kooperatifler vasıtasıyla yem ve rasyon girdilerini temin etmelerinin sağlanması şeklinde olabilecektir.

Örgütlerin kurumsal kapasitelerinin güçlendirilmesi konusunda ajanslar açacakları mali destek programları için başvuru sahiplerinde aranan şartlara birlik ve kooperatiflere üye olma zorunluluğu ekleyebilirler ve birlikler ve kooperatifler için ortak ahır, ortak hayvancılık vb. konularda destekler vermek suretiyle büyükbaş hayvancılık sektörünün ve örgütlerin kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesine katkı sağlayabilirler.. Ajanslar, üretici örgütlerinin üyelerinin ortak kullanımına yönelik tesis ve işletmeler kurmalarına destek olarak örgütlerin kapasitelerini geliştirmesine katkıda bulunabilir.

ÜRÜN KATMA DEĞERİNİN ARTIRILMASI VE TARIMA DAYALI SANAYİNİN GELİŞTİRİLMESİ:

Orta ve büyük ölçekli işletmelerin yaygınlaştırılması, küçük işletmelerin orta ölçekli faaliyete geçmelerini sağlayıcı desteklerin verilmesi, modern barınak projelerinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması, yem girdi maliyetlerini düşürücü çalışmalar yapılması, işletmelerde süt sağım ünitesi, soğutma tankı, gübre sıyırıcı gibi makine-ekipmanların kullanılmasının yaygınlaştırılması doğrudan hayvancılık faaliyeti gerçekleştiren işletmelerin ürün katma değerinin artırılmasına etki edecek önemli unsurlardır.

Hayvancılık işletmeleri dışında ürün katma değerinin tarıma dayalı sanayi ile geliştirilmesi önem taşıyan başka bir husustur. Bununla ilgili olarak ajanslar tarafından tarıma dayalı sanayinin geliştirilmesi, bu sektörde faaliyet gösteren KOBI’lerin desteklenmesi öncelikler arasında yer almalıdır. Tarıma dayalı sanayinin geliştirilmesi ile ilgili programlar, işletmelerin kapasitelerini geliştirme, üretim sürecini modernize etme konularında olduğu kadar, pazar planlarının hazırlanması, ürünlerin pazarlanması, üretici ile sanayiciyi bir araya getirecek mekanizmaların oluşturulması ve son olarak da bölgeye has büyükbaş hayvancılığa dair ürünlerin (kaşar, gravyer) markalaşmasını sağlayacak programlar şeklinde kurgulanmalıdır.. Özellikle markalaşma konusu doğrudan ürün katma değerini artıracak en önemli pazarlama aracı olarak önemle vurgulanmalıdır.

Bunun dışında üniversiteler, araştırma enstitüleri, vd. ilgili kurumlar tarafından ürün katma değerini artırmaya yönelik yapılacak araştırma ve çalışmalar da ajanslar tarafından desteklenmesi gereken bir diğer önemli alanlardır. Bütün burada belirtilen unsurlardan hareketle ürün katma değerinin artırılması için üreticilerin, örgütlerin, tarıma dayalı sanayicinin ve işletmelerin, araştırma yapan kuruluşların desteklenmesi kaçınılmaz bir zorunluluktur.