CENUBİ GARBİ KAFKAS CUMHURİYETİNİN SONU

VE MALTA SÜRGÜNLERİ

            1867-1877 Osmanlı Rus Savaşı ile Rus işgaline Uğrayan Kars ve Çevresi Kazım KARABEKİR Komutasında 25 Nisan 1918 tarihinde kurtarılmıştır. (1877)  İşgalde Rus Ordusunun Komutanı bir Ermenidir. Lorus Melikof (Melıkyan) olup, Rus Ordusunun içerisinde çok sayıda Ermeni vardır. 1917 İhtilalı ile Çarlık yıkılmış ve Orduları işgal bölgesini terk ederken onların yerini Ermeniler almıştır. Bu dönemde Ermenileri yaptığı kıtal ve  zülümler Rusları aratır olmuştur. Ermenilerin yaptıkları karşısında =Bu kadar da olmaz ki= diyen Rus Komutanları tehdit emişlerdir. Rus komutanların ( Albay ve General rütbesinde )ın kaleme  aldıkları Ermeni vahşetini anlatan raporlar kitaplaştırılmış, arşivlerde mevcuttur. 3. Ordu Komutanı Vehip Paşa komutasında ilerleyen ordumuzun ileri harekâtıyla Kazım KARABEKİR Komutasında Kars Ruslardan değil Ermenilerden kurtarılmıştır.

<< Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ( 28 Mayıs 1918- 29 Nisan 1920)

             = Her gelen bu Mayısa

                Men çok ümit bağlarım

                Her gelen bu Mayıs’ta

                Nisan Ağlar, men ağlarım

                                        Hüseyin  Cavit >>

Talebi ile Romanya Cephelerinden ( Karpotlardan 15. fıkra ( Tümen) ve Kars’tan hareket eden 5. fıkra ( Tümen) in Azerbaycan’a İntikal ile ( Kardeş Kömeği) Azerbaycan kurtarılmış. Ne yazık ki bu mutluluk uzun sürmemiş 30.Ekim 1918 Mondros antlaşması ile Ordumuz Kars’tan 1914 sınırına çekilmiş, Azerbaycan’daki fıkralarımız da geri çekilmeye mecbur bırakılmıştır. Ordumuzun çekilmesi ile İngilizlerin himaye ve desteğinde kafkasyadan trenle yoğun bir şekilde ermeni nüfusu Kars’a taşınmaya başlamış, Ordumuzun çekilmesiyle meydana gelen boşluktan yararlanan Ermeniler, İngilizlerin de  şımartmaları ile, özellikle yol güzergahlarında yoğun katliama başladılar. Bundan maksat kendilerine daha emin bir koridor açmaktı. 5 Kasım 1918 de bu boşluğu doldurmak için Kars’ta, Borçalı Kepenekçi köyünden Emin Beyin Başkanlığında Milli İslam Şurası kuruldu. Daha sonra Ardahan Şurası  ile birleşerek Cihangiroğlu  İbrahim Beyin (AYDIN Başkanlığında= Cenubi Garbi Kafkas Cumhuriyetini kurdular 18 Maddelik Anayasa ile ve Tüm Organları ile Bölgeye Ümit veren Milli Şura Hükümeti Ermeni ve Gürcülere karşı Kuzeydoğu Anadolu’yu koruyup müdafaa etti. 6 ay milli onuruyla çalışan Bu hükümet İngilizler  hile ile bozarak 12 Nisan 13 Nisana bağlayan gece arbede ile Şura Hükümeti üyelerini yakalayıp Kamyonlara Batuma oradan da İstanbul üzerinden Malta adasına sürgüne gönderdiler. Cenubi Garbi Kafkas Cumhuriyeti üyelerinden iki kişi de İstanbul temsilcisi olarak İstanbulda bulunuyorlardı. Bunlar Atbaşoğlu Mehemmet ve Akbabalı ( şimdiki Akyakaya bağlı Kızıltaş-Süngü dere köyünden Hacıoğlu ailesinden) Avukat Topal Ali Bey dir. Hatinoğlu ailesinden Kurt İsmail, Hakkı Paşa’nın oğlunun  kurduğu = KARS’LILAR CEMİYETİ ile Şura temsilcileri müşterek çalışıyor ve Kars çevresindeki olayları Saraya  ve Kamuoyuna  duyuruyor, gerekli tedbirler,i alıyorlardı. Kars’ta yakalananlarla beraber, İstanbul’daki temsilciler de Malta’ya götürülmüştür.

MALTA SÜRGÜNÜNE KİMLER, NİÇİN GÖNDERİLMİŞTİR?

Milli Mücadelenin hamurunda mayası olan ve yakalanarak Maltaya sürgüne gönderilenlerin tamamı Ermenilere soykırım uygulandığı iddiası ile suçlanmışlar ve bu iddia ile yargılanmışlar. Hiçbir geçerli delil bulunmamış, iki yıla yakın tutsaklık, Malta’nın rutubetli dehlizlerinde çile doldurmuşlar. Ziya GÖKALP, Ahmet AĞAOĞLU, Süleyman NAZİF…ve daha nice akliselim Türk AYDINI… Süleyman NAZİF Malta hatıralarını burada yazmıştır. Malta mağdurlarına karşı Kazım KARABEKİR bir gurup İngiliz görevliği Erzurum’da tutuklatmıştır. Malta sürgünleri suçsuzluklar da isbat edilerek, Erzurum’daki İngiliz tutuklularla mübadele edilmişler. Cihangiroğlu İbrahim AYDIN Bey Dönüşünde Kars’ın ilk Belediye Başkanı olmuştur. Ahmet AĞAOĞLU’nu   Mustafa Kemal Basın Yayın Umum Müdürlüğüne getirilmiş. Ziya GÖKALP Diyarbakır’da Vilayet Matbaasının başına geçerek KÜÇÜK MECMUASINI  çıkarmaya başlamıştır. Asker kökenliler kıtalarda görev alarak Kurutuluş  Savaşımıza kaldıkları yerden başlamışlar.

91 yıl sonra bugün Malta’da çile dolduran o kahramanları bir kere daha Rahmetle anıyoruz.

= Dünü unutanların  yarını olmaz.=

Yarın Malta’dan KARS’a gönderilen bir manzume vasiyetnameyi ilk defa siz değerli okuyucularımla paylaşmak istiyorum.