ABD’deki Ermeni diasporasının Türkiye Cumhuriyeti devletine ait Ziraat Bankası ve Merkez Bankası aleyhinde açtıkları tazminat davasını değerlendiren uluslararası hukuk uzmanları, yerel mahkemede yabancı bir devlet aleyhinde dava açılamayacağı konusunda görüş bildirdiler.

Konuyu Hürriyet Daily News’e değerlendiren uluslararası hukuk uzmanı İbrahim Kaya, “Ermeni diasporası, bu dava ile herhangi birşey elde edecek değil. Davanın amacı Ermeni iddialarının gündemde tutulması,” dedi.  Davanın 5 yıl kadar süreceğinin öngörüldüğünü söyleyen Kaya, meselenin Ermeni diasporasının sözde Ermeni soykırımının 100. yıldönümü hazırlıkları çerçevesinde değerlendirebileceğine işaret etti.

Geçtiğimiz Perşembe günü açılan davada Amerikalı Ermeniler, tehcir sırasında Osmanlı İmparatorluğu tarafından el konulduğu ileri sürülen taşınır ve taşınmaz mallar için tazminat talep ediyor. Kuruluşları 1860'lı yıllara uzanan Ziraat Bankası ve T.C. Merkez Bankası, doğrudan davalı konumundalar.

Uluslararası hukuka göre, yerel mahkemenin yabancı bir devlet aleyhinde dava açmasının mümkün olmadığını söyleyen Kaya, bu çerçevede mahkemenin başvuruyu reddetmesi gerektiğini söyledi. Söz konusu kuruluşların devlete ait olması sebebiyle bu bankalar aleyhinde sadece Türkiye’de dava açılabileceğini söyleyen Kaya, “Lozan Anlaşması ve Kars Anlaşması belirli bir dönem boyunca bu tür taleplerin gündeme getirilerek hak aranmasına olanak sağlamıştı fakat bu dönem uzun zaman önce sona erdi,” dedi.

1923'te imzalanan Lozan Anlaşması’nın 30, 31 ve 32. maddeleri, Türkiye dışında yaşayan Osmanlı vatandaşlarına Türk vatandaşlığı verilmesini öngördüğünü söyleyen Kaya, “Başka bir madde de savaş sırasında Fransız üniformaları altında Türk güçlerine karşı savaşanlar için genel af çıkarılmasını öngörüyordu,” dedi.  Lozan anlaşmasının Türkiye’de taşınır ve taşınmaz mal sahibi olanların haklarını aramaları için iki yıl süre tanıdığını söyleyen Kaya, bu nedenle Amerikalı Ermenilerin Türkiye aleyhinde tazminat davası açamayacaklarını belirtti.

Amerikalı Ermeniler adına yapılan başvuruda, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’nin yanı sıra T.C. Merkez Bankası ve kuruluşu 1860’lı yıllara uzanan T.C. Ziraat Bankası’da doğrudan davalı olarak tanımlanıyor. Dava metninde Türk yetkililerin ve Türk silahlı kuvvetlerinin 1,5 milyon Ermeniyi katlettiklerini, katliama yardımcı oldukları ve göz yumdukları iddia ediliyor.

Davada Türk Hükümeti’nin Ermeni tehcirinden etkilenen Ermeni vatandaşların mülklerini yöneterek bu mal varlıkları için kira almayı ya da satış işlemlerini gerçekleştirerek bu gelirleri Ermeni vatandaşlara geri ödenecek şekilde özel banka hesaplarında saklamayı kabul ettiği fakat bunları yerine getirmeyerek bu taşınır ve taşınmaz mallardan elde edilen gelirlere el koyulduğu ileri sürüyor.

Milliyet gazetesi yazarı Semih İdiz ise “ABD’li Ermenilerin davasından ne çıkar?” başlıklı köşe yazısında, yine davanın yerel bir mahkemede açılmış olduğunu hatırlatarak davanın Ankara’yı bağlamayacağına işaret etti. İdiz,  Lozan anlaşması ile takvime bağlanan benzeri tazminat davalarının zaman aşımına uğradığına dikkat çekti.

Kaliforniya’daki 9. Federal Temyiz Mahkemesi’nin 2000 yılında kabul edilen ve sözde Ermeni soykırımını tanıyan eyalet yasasını iptal ettiğini söyleyen İdiz, federal mahkemenin aldığı kararın eyaletlerin bu konuda kendi başlarına hareket edebilmelerini engellediğini ve ABD Kongresi sözde Ermeni soykırımını kabul etmediği sürece bu tür davaların önünün kapalı olduğunu yazdı.

Davanın hukuki açıdan başarılı olma ihtimalinin oldukça düşük olduğunu vurgulayan İdiz, dava hamlesinin 2015’in yaklaşması nedeniyle sözde Ermeni soykırımı propagandası yapmak için atılmış siyasi bir adım olduğunu kaydetti.