Haber: Deniz Dalgıç

Kurban Bayramı’nda hava yoluyla seyahat etmeyi planlayan vatandaşlar uçak biletlerine zam yapılıp yapılmayacağını merak ediyor. Eski Sivil Havacılık Genel Müdür Yardımcısı Oktay Erdağı, bayram nedeniyle iç ve dış hatlarda talep ve hareketlilik beklendiğini belirterek, “Yaşadığımız bu ekonomik kriz ve döviz kurundaki yüksekliğin iç hatlardaki hava yolu taşımacılığına ve bayram nedeniyle olabilecek yolcu ve uçak trafiği artışına olumsuz yönde bir etkisinin olması kaçınılmazdır” dedi. Hava yollarının tüm işletme giderlerinin döviz, gelirlerinin ise Türk Lirası (TL) olduğuna dikkat çeken Erdağı, “Dolar/TL arasındaki parite iç hatlardaki bilet ücretlerinin yükseltilmesini zorunlu kılmaktadır. Dış hatlarda ise haziran sonu itibarıyla hem bayram dönemi hem de Türkiye ve yurtdışındaki okul tatillerinin başlamasıyla beraber gelen talep artışıyla paralel olacak şekilde bilet fiyatlarında artışlar olabilir” diye konuştu. Erdağı, yaşanan ekonomik kriz nedeniyle alım gücünün düştüğünü vurgulayarak, yolcuların ekonomi sınıfına yöneldiğini ifade etti.

Erdağı, ELİPS HABER’in hava yolu yolcu taşımacılığına yönelik sorularını şöyle yanıtladı: 

“Ekonomik kriz ve döviz kurundaki artış yolcu ve uçak trafiğini olumsuz etkileyecek”

Bayram öncesi uçak biletlerine talep ne yönde?

İç hatlarda bayram dönemlerinde her zaman yüksek bir talep ve hareketlilik olmuştur. Bayram tatili 9 güne çıkarıldığında bu artışı tetikliyor ve beklenenin üzerinde bir artış olabiliyor. Okulların kapanmasıyla gelen bir hareketliliğin olduğu zaten biliniyor. Bayramla beraber talebin daha da arttığını görüyoruz. Dış hatlarda da bayram dönemiyle başlayacak bir hareketlilik beklenmektedir. Ancak bu artış oranının geçmiş yıllardaki artışlarla karşılaştırıldığında ne seviyede olduğunu görmek lazım. Bilindiği gibi hava yolu taşımacılığında döviz kuru yani Dolar/TL arasındaki parite, ülkede yaratılan Gayri Safi Milli Hasıla yani kişi başına düşen milli gelir, sürdürülebilirlik ve  öngörülebilirlik çok belirleyicidir. Elbette yaşadığımız ekonomik kriz ve döviz kurundaki yüksekliğin iç hatlardaki hava yolu taşımacılığına ve bayram nedeniyle olabilecek yolcu ve uçak trafiği artışına olumsuz yönde bir etkisinin olması kaçınılmazdır.

“Ücret tarifelerine devlet eliyle müdahale edilmesi doğru değildir”

Uçak biletlerinde fiyat artışı olacak mı?

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, 2013 yılından başlayarak iç hat bilet fiyatlarında tavan ücret belirlenmektedir. Bu uygulama 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunun Tarifeler başlıklı “(Değişik: 19/4/2001 - 4647/1 md.) Ruhsat sahibi; ücret tarifeleri ile birlikte uygulama tarihini ticari, mali ve ekonomik koşullara uygun olarak belirler ve yürürlüğe koymadan üç gün önce üçüncü kişilere duyurur” 25’inci maddesine aykırı olduğu gibi 2003 yılından başlanarak havacılıktaki serbestleşmeye yeniden devlet eliyle müdahaledir ki bu serbest piyasa ekonomisi kurallarına aykırıdır. Bu değişikliği o günkü koşullarda devlet eliyle bilet ücretlerinin belirlenmesinin sakıncaları dikkate alınarak o tarihlerdeki THY Genel Müdürü Sayın Yusuf Bolayırlı’nın talebi ve günün Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Sayın Kemal Derviş'in destekleriyle Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) olarak biz yaptık. Bundan 12 yıl sonra ücret tarifelerine yeniden devlet eliyle müdahale edilmesi kesinlikle doğru bir uygulama değildir. Bu uygulamaya derhal son verilmelidir. Umalım ki görevine daha yeni başlayan Sayın Bakan bu konuyu havacılık sektörüyle birlikte yeniden değerlendirerek bu uygulamayı sonlandırsın. Bu uygulamanın bilet ücretlerinde herhangi bir düşüşe neden olmadığı gibi hava yolu işletmelerinin tüm yolculara belirlenen bu tavan fiyatlar ile bilet sattıkları anlaşılmaktadır. Oysaki fiyatlar serbest bırakılmış olsa geçmiş dönemlerde olduğu gibi uçaklardaki boş koltuklar belki de uçağın yüzde 30 ila 40'ı çok daha düşük fiyatlara satılacağı için yolcuya çok daha ucuza bilet satılmış olacaktır. Geçmiş yıllarda bunun çok güzel örneklerini gördük 10-15 liraya çok sayıda bilet satıldığını biliyoruz.

“İşletme giderleri döviz, gelirleri TL’dir”

İç hatların serbestleştirildiği 2003 yılında 1 ABD Doları yaklaşık 1.300-1.600 TL civarında olduğu için iç hatlar hava yolları için çok kârlıydı. Bu nedenle hava yolları iç hatlarda çok yoğun olarak uçuyordu. 2013 yılında bile belirlen 299 TL tavan ücreti dolar kurunun 1.760 TL olduğu düşünüldüğünde yaklaşık 170 ABD dolarına denk gelmekteydi. Şu anda uygulanmakta olan 1.150 TL tavan ücreti dolar kurunun 24 TL olduğu dikkate alındığında ancak 48 ABD dolarına denk gelmektedir ki bu uygulama iç hatları karlı olmaktan çıkardığı için tarifeli uçan hava yolları iç hatlardaki uçuşlarını en aza indirerek dış hatlara uçmaya başlamışlardır. Özellikle ABD ve AB tarafından ambargo uygulanmakta olan Rusya'ya her türlü risk de göze alınarak yapılan uçuşların önümüzdeki günlerde başımıza herhangi bir sorun çıkarmamasını umalım. Şunu unutmamak gerekir; hava yollarının iç hat uçuşlarının tüm işletme giderleri döviz olmasına rağmen gelirleri TL’dir. Dolar/TL arasındaki parite iç hatlardaki bilet ücretlerinin yükseltilmesini zorunlu kılmaktadır. Belki THY her türlü riski ve zararı dikkate alarak iç hat uçuşlarını devam ettirecektir.

“Bilet fiyatlarında artışlar olabilir”

Özel hava yollarının durumu ne olacak?

Kabul etmemiz gerekiyor ki bu koşullarda iç hatlarda sunulan sınırlı kapasite dikkate alındığında bayram öncesi fiyatların normal zamandan biraz daha yüksek olması kabul edilebilir bir durumdur. Dış hatlarda ise  haziran sonu itibarıyla hem bayram dönemi hem de Türkiye ve yurtdışındaki okul tatillerinin başlamasıyla beraber gelen talep artışıyla paralel olacak şekilde bilet fiyatlarında artışlar olabilir. 

“Ekonomi sınıfı tercihler arttı”

Ekonomi sınıfa talep arttı mı?

Pandemi sonrası; yolcularda düşen alım gücüyle ve yaşanmakta olan ekonomik kriz ile  birlikte ekonomi sınıfı tercihlerinin arttığını, yolcuların genel olarak kampanyalara, düşen fiyatlara ve fırsatlara daha duyarlı olduğu dikkati çekmektedir. Bu durum geçen her gün artarak devam etmektedir.

“Hava yolu işletmelerinin maliyetleri katlandı”

Maliyetler ne durumda? Bir uçağın kalkış maliyeti ne kadar oldu?

Hava Yolu işletmelerinin en önemli giderleri yakıt, bakım, sigorta, personel, yer hizmetleri,  havalimanları konma konaklama ve üst geçiş ücretleridir. Şu anda ortalama iç hat yakıt fiyatı 19.500 TL + KDV, bir uçak iç hatlarda tek yönde yani sadece gidişte ortalama 2 saat uçarsa en az 5 ton yakıt yakar bu da 97.500 TL artı KDV'ye denk gelir. Dış hatlarda ise 840 USD/TON’dur. Ortalama bir uçak saatte 2.5 ton yakıt yakar. Ortalama olarak Avrupa uçuşu tek yönde yani sadece gidişi 3,5 saat kabul edersek, bir uçak yaklaşık 8,75 ton yakıt yakar. Bu, yaklaşık olarak 7350 USD tek yönde sadece yakıt maliyetidir. Yapılan hesaplamalara göre bu günkü koşullarda bir A-321 uçağının iç hatlarda, 1 saatlik uçuşunun ortalama değişken maliyeti 7.000 euro artı KDV civarındadır.

“Yakıt fiyatlarının düşürülmesi gerekiyor”

Maliyet artışının önüne geçmek ve vatandaşı daha ucuza taşımak için ne yapılması gerekir? 

İç hatlarda şu anda uygulanmakta olan 1.150 TL tavan ücret artışı yapılır veya bu uygulamadan vazgeçilirse, taban ücretler buna paralel olarak aşağıya çekilebilir. Bu uygulamayla daha geniş aralıklarda ve daha ucuz fiyata biletler satılarak daha çok yolcu daha ucuz fiyata taşınabilir. Bunun yanı sıra özellikle son yıllarda Yap-İşlet-Devret (YİP) modeliyle yapılan havalimanları ve terminallerde uygulanmakta olan yüksek fiyatlar ve bu yolla büyük gelir kaybına uğrayan Devlet Hava Meydanları İşletmesi’nin (DHMİ) bunu telafi edebilmek için işletmekte olduğu havaalanlarında uygulamakta olduğu yüksek ücretler havacılık endüstrisinin işletme giderlerini astronomik olarak artırmaktadır. Son 21 yılda 22 havayolu işletmesinin batarak arkasında yüzbinlerce işsiz ve diğer birçok hasarları bırakarak piyasadan çekilmesi bunun en belirgin örneğidir. Tabi ki yakıt fiyatlarının bir şekilde düşürülmesi gerektiği çok acıktır. Turist alan bir ülke olarak iç ve dış hatlardaki hava taşımacılığının ülkemiz bakımından önemi yadsınamaz. Dikkatli olmak şarttır. Havacılıkta 2003 yılında yapılan serbestleşmeden sonra en iyi esnek fiyat politikasını Türk taşıyıcılar uygulamaktadır. Bu politikanın önünü kesmeyip daha da geliştirilip yaygınlaştırılması daha doğru olur.

Kaynak :https://www.elipshaber.com/hava-yolunda-bayram-hareketliligi-bekleniyor-ucak-bileti-fiyatlari-artacak