Tacettin DURMUŞ

Bin yıllardır boşa akan son yıllarda her gün daha da kirlenen Kars Çayı üzerinde yapılan baraj kuraklıkla yüzleşen Kars’a nefes aldıracak.

Taşınan Çamçavuş Köyü yakında bulunan dipsavaktan bırakılan su nedeniyle sular altında kalan Boşaltılan Boğazköy (Meliköy) ve Çamçavuş köyleri de yeninden su yüzüne çıktı.

Suların çekilmesiyle birlikte, nostaljik görüntülerin ortaya çıktığı baraj gölünde bilindiği gibi daha önce sadece camilerinin minaresinin ucu görülüyordu. Dipsavaktan bırakılan sular çekilince köylerden geriye kalan kirli atıklarda ortaya çıktı.

Kars Baraj Gölünün su tutmaya başlamasının ardından sular altında kalan köylerde yeni bir yaşam oluşurken, hüzün de birlikte yaşanıyor. Hüznün yaşandığı baraj gölü su tuttukça bölgenin habitatı da değişmeye ve canlanmaya başladı. Çamçavuş ve Boğaköy’de yaşayan yerel halk köylerini terek edip yeni yerleşim alanlarına taşındıktan sonra bölge başka kuşlar olmak üzere yaban hayvanlarında mekan oldu.

Baraj Gölü aynı zamanda Kars ve çevresinde bulunan başta kuruyan Kuyucuk Gölü ve Mişgo Gölü olmak Kafkas Üniversitesi yerleşkesi içerinde bulunan sulak alan, kurumak üzere olan Çallı Gölü, Aygır Gölü ve çevrede bulunan diğer göletleri mesken tutan göçmen kuşların yeni konaklama bölgesi olmaya başladı. Baraj Gölünde konaklayan kuş sayısını ve türü de her geçen gün artmaya devam ediyor.

Öte yandan üzerine iki köy üzerine kurulan barajın suyunun boşaltılmasıyla birlikte ortaya çıkan atıklar ve kirlilikte görenleri hayrete düşürüyor. Köyler istimlâk edilerek kaldırıldıktan sonra alan tamamen temizlenmeden su tutmaya başlayınca yılların kirli atıkları da sular altında kaldı. Özellikle her iki köyde bulunan asırlık ağaçlar yarım yamalak kesildi arta kalanlarda su altında kaldı. Yıkılan evlerden arta kalan cüruflarda tam olarak temizlenmeden zeminde kaldı. Barajın su tutmaya başlamasıyla birlikte yüzeye çıkan bazı atıklarda tüm baraj alanına yayılarak kirliği gün gözler önüne sermeye devam ediyor.

Ayrıca bu yıl projelendirilerek hayata geçirilmesi beklenen Kars Çayı Arıtma Tesisi Kars Çayında dolayısıyla il geneline can katacak. Bilindiği gibi yaz boyu kuraklık ile birlikte su akışı duran Kars Çayının çevreye yaydığı kötü koku ve kirlilik halkı derinden etkiledi.

Edinilen bilgilere göre, kuraklığın etkisi ile Baraj Gölünün kapakları Arpaçay Ovasının sulanması ve Arpaçay Barajına su takviyesi yapılması amacıyla açılırken, baraj Kars’a her yıl yaklaşık 92 Milyon TL getiri ve tarımsal alanda da yaklaşık 7 bin 241 kişiye istihdam sağlayacak. Kars Barajı, 11 Kasım 2010 tarihinde imzalanan sözleşmenin akabinde 20 Aralık 2010 tarihinde yer teslimi yapılarak işe başlandı. Baraj, Kars’ın 14,5 km Kuzeydoğusunda Kars-Ardahan Yolu üzerinde yer almaktadır. Kars Barajı göl alanında su tutma işlemi 19 Temmuz 2018 tarihinde gerçekleşti. Kars Barajı göl alanında depolanacak toplam 182,07 milyon m³ su ile Kars ovasında 260.030 da, Digor ovasında 215.750 da olmak üzere toplam 475.780 da sahanın cazibeli borulu sistem sulama şebekesi ile sulanması sağlanacak. 2,24 MW kurulu gücündeki etek santrali ile yıllık 9,76 GWh/yıl enerji üretilerek ülke ekonomisine katkı sağlanacak. Sulama alanı tam faaliyete geçinceye kadar depolanan su ile Arpaçay barajı takviye edilmek suretiyle 710.000 dekar sulama alanına sahip Iğdır Ovası Sulamasına katkı sağlayacak. Sulama alanın tamamı sulamaya açıldığında yıllık sulama faydası 92 milyon TL olacak. Yıllık tarımsal istihdam 7.241 kişi olacak.

Barajın maliyeti 81 milyon TL, ödenen kamulaştırma bedeli ise 132 milyon TL olmak üzere toplam 213 milyon TL’ye mal olan Kars Barajı, Merkezi Kil Çekirdekli Kum-Çakıl Dolgu Baraj tipinde olup, gövde dolgu hacmi 1,2 milyon m3, kret uzunluğu 511 m ve temelden yüksekliği 56 metredir. Rezervuar alanında kalan 7 Köyün ulaşımını sağlayan 12 km’lik rölekasyon yolu, DSİ ile İl Özel İdaresi arasında yapılan protokol çerçevesinde, 11 milyon TL maliyeti DSİ tarafından karşılanmak suretiyle bitümlü sathı kaplama ve gerekli koruyucu emniyet tedbirleriyle birlikte tamamlanarak hizmete alınan Kars Barajı göl alanında kalan Elektrik İletim Hatları (EİH), Elektrik Nakil Hatları (ENH) ve Telekom Hatları ile köy yolları rölekasyon çalışmaları tamamlandı…”