“Kars, yazılmamış her şiirin zengin kafiyesidir.”

                   İbrahim ÇAPAN

İnsan, yaşadığı cemiyetin kültürü ve anâneleri ile sınırlıdır. İnsan; ancak bu değerler ile beslenir. Sözlü geleneğe ihânet, insanın kendine, içinde yaşadığı cemiyete, insanlığa ve kültüre ihânettir.

Kars, farklı kültürlerin kendilerini gösterme imkânı bulduğu; kültürlerin birbirlerini aşıladığı, beslediği kâdim bir kültür tarlasıdır. Kars, kültürümüzün renk coğrafyasıdır… Kars, Kitâb-ı Dedem Korkud Alâ Lisân-ı Tâife-i Oğuzân’ın merkezidir.

Kars, şahsiyetleriyle… Yağmuruyla… Karıyla… Tipisiyle… Boranıyla… Fırtınalarıyla… Çalkantılarıyla… Tarih ve kültürüyle… Görkemli bir kültür denizidir.

Salih Şahin, Kars’ın yetiştirdiği eğrisiz büğrüsüz, dosdoğru insanlarından birisidir. Öğretmen kökenlidir. Sanatçı bir ailenin çocuğudur. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumuna birçok ses ve saz sanatçısı yetiştirmiştir. Yetiştirmiş olduğu öğrencileri devlet idaresinde söz sahibi bürokratlardan olmuştur. Şahin, yeniden dünyaya gelecek olsa eminim ki yine “Türküdâr” olurdu. Yine Kars sevdalısı olurdu; çünkü:

            Salih Şahin, Kars’ı şiirlerle sevdi…

Salih Şahin, Kars’ı türkülerle sevdi…

Salih Şahin, Kars’ı yüreği ve beyniyle sevdi…

Alexandre Dumas Pere, Gustave Flaubert için şöyle der: “Flaubert mi? O, bir devdir ki bir kutu için bir ormanı devirir.” Gustave Flaubert için sarf edilen bu sözler onun titizliğini göstergesidir. Salih Şahin için Kars söz konusu olunca hangi hâlet-i ruhiye de olursa olsun birden bire devleşir. Her toplantıda, her ayak üstü muhabbetlerinde; Türküleriyle… İnsanlarıyla… Sazıyla sözüyle… Geç gelen baharıyla… Çamurlu yollarıyla… Sokağıyla… Caddesiyle… Evleriyle… Dostlarıyla… Hüzünleriyle… Komşuluklarıyla… dile getirir Kars’ı. Kars, onun için vazgeçilmezdir.

Abraham Lincoln, kendisiyle röportaj yapan bir gazeteciye; soyunu sopunu, geçmişini sorunca kızmış: “Bak arkadaş, ben büyükbabamın babasının kim olduğunu bilmiyorum! Benim asıl merakım torunumun ne olacağıdır.” der. Salih Şahin, geleceğinin kültürle var olacağı şuurunu taşıyan bir aydın kimliğine sahiptir. Bu sebepten dolayı kendi ifâdesiyle: “Gerek küçük yaştan itibaren halk müziği çalışmalarım, ozanlarla iç içe olmam, gerekse gazetecilik ve öğretmen mesleğim nedeniyle manilere ayrı bir ilgi duydum. Kars ve yakın çevresine ait manileri otuz yıla yakın bir süredir biriktirmeye başladım. Diğer yörelerde de rastlanan maniler ve benzerlerini mümkün olduğu kadar ayıklamaya çalıştım.” ( ŞAHİN 2009:9) Otuz yıllık bu birikimi, gelecek nesle miras bırakmak için “Kars Manileri”ni kitaplaştırdı. Salih Şahin, kaliteyi üretebilme zekâsına sahiptir. Saz, söz, şiir, türkü deyince duruşundan taviz vermeyecek bir kişiliğe sahiptir. Bu özelliğiyle Şahin, yarının ve ondan sonra gelecek olan nesiller tarafından saygıyla ve minnetle yâd edilecektir.

“Kuzeydoğu Kültüründe KARS MANİLERİ (Derleme-Araştırma-İnceleme)” yüz yetmiş iki sayfadan ibarettir. Eser, önsözden sonra, mani ve çeşitleri hakkında genel bir değerlendirmeden sonra “Kars Manileri”  iki ayrı başlık altında değerlendirmeye tabii tutulmuştur:

A)    Kars’ta Mani Geleneği:

1-     Düz Maniler: Yedi yüz doksan yedi metin

2-     Cinaslı Maniler: Yüz yirmi metin

3-     Salih Şahin’e Ait Cinaslı Maniler: Yüz on dört metin

4-     Sâdık Miskini’ye Ait Cinaslı Maniler: Yirmi dört metin

5-     Kars İle İlgili Cinaslı Maniler: Yirmi beş metin

B) Kars’ta Mani Çeşitleri:

1- Sevda Manileri: Yirmi dokuz metin

2- Ayrılık Manileri: On altı metin

3- Mektup Manileri: On metin

4- Niyet Manileri: On iki metin

5- Asker Manileri: On sekiz metin

6- Nasihât Manileri: On dört metin

7- Düğün Manileri: Kırk bir metin

8- Nanaylar-Yallılar: On sekiz metin

9- İş Manileri: Yirmi sekiz metin

10- Horaveller: On dört metin

11- Nenni ve Laylaylar: Otuz iki metin

12- Nevruz Gelenekleri, Bereket ve Yağmur Manileri: On üç metin

13- Bayatılar:

a) Düz Bayatılar: Kırk beş metin

b) Cinaslı Bayatılar: Yedi metin

c) Ölüm Bayatıları: On beş metin

d) Batı’dan Kars Ağıtları: Fevzizâde Bekir Sıtkı’nın 1925 yılında derlediği, 1946 yılında yayımlanan “Sarıkamış Ağıdı”na yer verilmiştir.

Konuşan fotoğraflar başlığı altında ise Kars’tan enstantaneler sunulmuş, kaynakça ile eser bitirilmiştir.

Eserde, bin üç yüz doksan üç örnek metin alfabetik sıraya uygun olarak tanzim edilmiştir. Yüz seksen ikisi örnek metin Salih Şahin’e aittir.

Bizim kültürümüzün, bizim değerlerimizin yansımasıdır bu eser. Salih Şahin’in, en güzel armağanıdır Kars’a; Çünkü kültür ağacının en leziz meyvasıdır manilerimiz. Manilerimiz, Anadolu insanının yüreğinin derinliklerinde filizlenen kültür fidanlarıdır.

Eser, coğrafî yapısı, uzun bir tarihî geçmişi olan, birçok medeniyetler tecrübesiyle süslenmiş, siyasî ve sosyolojik değişimlerin aynı kültürün içerisinde mayalanıp yoğrularak ortaya çıkan bir birikimin mahsulüdür.

Kars, somut olmayan kültürel mirasın adeta varisidir. Anonim Türk Halk Şiirinin penceresinden de daima mani ışıldar.

Eserin birinci baskında göremediğimiz; ancak ikinci veya sonraki baskılarında görmeyi temenni ettiğimiz birkaç noktayı da belirtmekte fayda görüyoruz.

1-     Eserin muhtelif yerlerindeki yazım (imlâ) hataları.

2-     Kaynak kişiler ile ilgili yeterli bilgiler söz konusu değil. Kaynak kişilerin; Adı soyadı, doğum yeri, doğum tarihi, okur-yazar olup olmadığı, manileri kimden dinlediği ve öğrendiği, v.b.

3-     Metinlerde geçen mahallî ağızlar ile ilgili kelimelerin manaları metnin altında açıklanmış; ancak yeterli değil. Eserin bir sözlüğün ilâve edilmesi kaçınılmaz.

4-     Eserde indeks (dizin) kullanılmamış. İndeks (dizin) in kullanılmaması büyük bir eksiklik; çünkü indeks (dizin), bir eser içinde geçen; şahıs, eser ve yer isimlerinin alfabetik bir sıraya konularak hangi sayfada geçtiklerini belirtecek biçimde sayfa numaraları konularak gösterilmesidir. Bilim, araştırma ve hatıra kitaplarına indeks (dizin) mutlaka konulur. İndeks (dizin), herhangi bir konuda veya kişi hakkında araştırma yapmak isteyenler için büyük bir kolaylıktır.

5-     Bibliyografya (kaynakça) bölümünde de kısmen yanlışlıklar dikkat çekmektedir.

“Âşık Şeref Taşlıova ve Kaynakları” (ŞAHİN 2009:171)

“Âşık Veysel Şahbazoğlu, Âşık Ömer Duman, Kâzım Kazaklı” (ŞAHİN 2009:171)

“Çok sayıda âşıklarla öğretmen ve öğrenciler” (ŞAHİN 2009:172)

“Arpaçay’ın Göldalı Köyü’nden Sabri Şahin” (ŞAHİN 2009:172)

Yukarıda sıralamaya çalışıp eksiklik olarak değerlendirdiğimiz maddeler, eserin bilimsel ciddiyetine gölge düşüren unsurlardır.

Salih Şahin, “Kars Manilerinin Atası” olarak Kars’ın kültür tarihine geçecektir. Torunları onu “Mani Dede” diye yâd edeceklerdir.

İSTEME ADRESİ:

Salih Şahin

Belediye Eski İşhanı

Şahin Müzik Merkezi

Nu: 114/115 36100 KARS

 * ŞAHİN, Salih, “Kuzeydoğu Kültüründe Kars Manileri (Derleme-Araştırma-İnceleme), 1. Baskı, Ankara, Mayıs 2009