Sunuculuğunu TRT muhabiri Murat Kaban’ın yaptığı yayınların ilki dün, TRT TÜRK kanalındaki Türkiye’de Sabah programına yapıldı. Yönetmenliğini Mustafa Bingöl’ün üstlendiği yayınlar daha TRT Belgesel kanalı Turkuvaz programı ile devam etti. Ulu Cami’nin bahçesinden yapılan yayınlarda Şehit Ebu-l Hasan Harakani Yaptırma ve Yaşatma Derneği Başkanı Yavuz Uzgur, Harakani Hazretlerini ve yüzyıllardır süregelen misyonunu anlattı. Günün son canlı yayını ise türbe içerisinden yapıldı. TRT HABER kanalındaki Türkiye Ajansı adlı haber bültenine yapılan bağlantı ile gün içerisinde toplam 50 dakikalık yayın yapıldı.

TRT ekibi bugün de Kars’ın tarihi ve turizm yönünü gün boyu ekranlara taşıdı.

Kars’ta da daha önce 4 yıl gazetecilik yapan usta sunucu TRT Muhabiri Murat Kaban, canlı yayın anonsunda çok iyi bildiği kenti harika sunumuyla anlattı.

Kars Kalesi simetriğindeki Üçler Tepesinde Murat Kaban, “Bugünkü yayınımızda arkamızda Kars Kalesi, bir taraftan tarihi Kars kenti ve Kars’a ait Turizm yönünden ne varsa aktarmaya çalışacağız. Kars’a ait neler biliyoruz? Aslında biz buraya gelip birçok şeyi öğreninceye kadar çok şey bildiğimizi zannediyorduk ama aslında eksik biliyormuşuz şimdi de fazlasını öğreneceğiz bugün. Dünkü yayınımızda bahsetmiştik: Burası Türkiye’nin bittiği değil, başladığı nokta. Çünkü; Anadolu’nun Türkleşmesinde zemin hazırlayan o fethin gerçekleştiği Alparslan’ın Malazgirt’ten yedi sene önce geldiği ve Anadolu’ya kapıların açıldığı Malazgirt’e hazırlıkların yapıldığı o fethin gerçekleştiği bir yer Kars.” dedi.

Kaban bu sunumunun ardından Müze Müdürü Necmettin Alp ile canlı yayında söyleşi yaptı.

Murat Kaban: Kars çok eski ve tarihi bir kent. Biz buraya ait bazı ilkler olduğunu duyduk, bu ilkler nelerdir, yani Kars’ta ilk olarak neler olmuş da Kars bunlara sahip olmuş.

Necmettin Alp: Kafkaslardan Anadolu’ya girişte konaklama merkezi Kars. Bu bakımdan yüzyıllar boyunca birçok kültürü içinde barındırmış. Bu ilkleri Kafkaslardan geçişte Kars sınırları içerisindeki Ani Ören yerinde görüyoruz. İlk Anadolu’ya girişteki İpek Yolu Köprüsü Ani ören yerinde. Yine Anadolu’daki ilk Türk Camisi Ebul Manucehr 1064’de fetihten hemen sonra Alparslan’ın Ani şehrini fethettikten sonra Ani Şehir Bey’i olarak atadığı zaman. Sekiz yıl inşaatını sürdürdüğü ve 1072 yılında ibadete açılan oradaki ilk Türk Camisi Aniören’de bulunuyor. Yine çok önemli bir ilk. Kars’ın Gazilik unvanının verilmesidir. 1854’te Kırım Savaşından sonra Kars Doğudan Rus saldırısına maruz kalıyor. Bu dönem içerisinde 1855’te Rus Orduları gidiyor. 14 yaşındaki genç delikanlıları bile askere almak zorunda kalıyorlar. Siperlerde savaşıyor askerler. Savaş sonucunda Kars düşmüyor, Rus saldırısı geri püskürtülüyor. Sultan Abdülmecit bu başarıdan dolayı memnun oluyor ve Kars’a bir fermanla Gazi unvanı veriliyor.

Murat Kaban: Bu aynı zamanda unvan sanırım.

Necmettin Alp: Evet, Anadolu’da bir şehre verilen gazilik unvanı verilen ilk şehir Kars’tır. Bu bakımdan da Kars’ın önemi çok büyüktür.

Murat Kaban: Biz hep Kurtuluş Savaşı mücadelesi aklımıza geldiği zaman, Antep, Urfa, Maraş unvan alan iller olarak biliyoruz ama Kars tarihi daha eskiye dayanıyor ve ilk unvan alan yer.

Necmettin Alp: Kurtuluş Savaşı döneminde yaptıkları savunmalardan dolayı TBMM tarafından verilen belgelerle Gazilik ve kahraman unvanı almışlar. Kars’a 1855 savunmasında yaptığı kahramanlıklar nedeniyle Gazilik unvanına layık görülmüş. Bu gazilik madalyasının altın, gümüş ve bakır olanları var. Altın madalyalar şimdi İstanbul Arkeoloji Müzelerinde bir örneği var. Bakır madalya Sayın Valimizin konağında, gümüş madalya müzelerimizde şu anda yok. Bu dönemde gazilik madalyası aldığı savaşalar süresince Karadağ Tabyaları ve Çakmak Tabyalarında çok ciddi savaşlar olmuş. Kars Kalesinin arkasındaki Karadağ Tabyası olarak bilinen yerde büyük savunma yapılmış. Bu sebeple bu alan tarihi sit olarak bilinir. Kars’ta iki tane önemli sit alanımız var birisi Karadağ tarihi sit alanı diğeri de Sarıkamış’ta 1. Dünya Savaşında donarak şehit olan 90 bin şehidimizin yattığı Allah-u Ekber Dağlarındaki şehitlik alanları tarihi sit alanı olarak ilan edilmiş.

Murat Kaban: Buraya kadar ben toparlıyorum; Kars’ın sahip olduğu ilkler Anadolu’ya Türklerin ilk girdiği yer Kars, ilk Türk camisi burada.

Necmettin Alp: Kars, ilk Türkçe isimli şehirdir

Murat Kaban: Ne demek?

Necmettin Alp: Kars Kaşgarlı Mahmut “Kars’a varsak” diye uzun uzun anlatır onu. Yırtıcı bir av hayvanıdır. Ayrıca Gürcü ve Bizans kaynaklarında da Kars kapı anlamında kullanılır. Gerçekten de tarihi süreçteki misyonu da öyle olmuştur. Bunun dışında Kars, kültür varlıkları bakımından çok ciddi değerlere sahip. Kağızman ilçemizde Camuşlu Mağaraları iskan görmüş bir alan. Yani Kars günümüzden yaklaşık 15 bin yıl önce iskana sahne olan bir şehrimiz.

Murat Kaban: Yani şunu mu anlamamız gerek; Sultan Alparslan’dan önce de Türkler yaşamış burada.

Necmettin Alp: Evet, çok önceden yani arkeoloji literatüründe Eski Türk Çağı olarak bildiğimiz 5 bin yıl öncesinden itibaren Kafkaslardan ve Orta Asya’dan göçtüler. Bu Anadolu’ya yapılan göçler çok bariz olarak arkeolojik kazılarda da ortaya çıkarılan eserlerle tespit edilmiştir. İlk geçiş yeri Kars buradan devam ediyor. Orta Anadolu’ya, Kuzey Anadolu’ya ve Güney Anadolu’ya Kuzey Suriye’ye kadar gitmiş bu göçler. İpek Yolu da öyle zaten takip etmiş. Kars’tan geçtikten sonra Erzurum’a kadar uzuyor. İpek Yolu oradan iki kola ayrılıyor. Birisi Trabzon’a çıkıyor diğeri de İstanbul’a devam ediyor. Ticaretin İpek Yolu üzerinde yoğun olduğu dönemlerde Kars ve Ani çok zengin iki şehir.

Murat Kaban: Anadolu’daki ilk ticaret merkezi.

Necmettin Alp: Anadolu’daki ilk ticaret merkezidir. 16. yy. Ümit Burnu keşfedilince deniz yolu önem kazanınca, İpek Yolu ticari önemini kaybedince dolayısıyla Ani Ören yeri de bir antik şehir haline geliyor, terk ediliyor. Çünkü ticaretin olmadığı yerde bereket de bitiyor.

Murat Kaban: Bir de şehir yapısı var. Yani kentin o caddeler, ilk girişte ki o kaldırımlar, sokaklar onlar dikkatimizi çekiyor.

Necmettin Alp: Kars’ı iki Kars olarak düşünebiliriz. Kars Kalesinin eteğinde ki Kaleiçi olarak bildiğimiz Osmanlı yerleşmesinin olduğu Selçukludan başlayıp Osmanlı döneminde çok yoğun yerleşme olan Kaleiçi, birde Kars ovasına yayılan Yusuf Paşa, Ortakapı ve Cumhuriyet Mahalleleri Merkezi olmak üzere 8 ana cadde üzerinde kurulan planlı bir kent Kars şehrimiz. Bu üç mahallemizde merkezi olan Baltık mimari tarzındaki çok özenli binalar yapılmış.

Murat Kaban: Caddeler birbirini paralel kesiyor.

Necmettin Alp: Evet, geniş alan, geniş caddeler bu bakımdan Kars ilkler dediğimizde ilk planlı şehir olarak da düşünebiliriz.

Canlı yayın çekimlerinde; TRT kameramanları Fatih Şenel ile Ertaç Koçak; up-link sorumluları Yıldırım Deligöz ve Tibet Subaşıgüller de katıldı. Ulaşımda ise Zihni Atalay ve Faruk Bulut yer aldı.