Tacettin DURMUŞ

Sayısız medeniyete ev sahipliği yapmış olan Serhat Şehri Kars’ta çeşitli işgallerden korunmak için inşa edilen koruganlar sahip çıkılmadığı için unutulmaya yüz tuttu.

Kars, Selim ve Sarıkamış ilçelerinde 17 tanesi günümüze kadar dinerek kalan koruganlar neredeyse birçok çok kimse tarafından bilinmiyor. Söz konusu tabyalar il merkezindeki tabyaların yakınında ve eski Kars - Sarıkamış yolu güzergahında bulunuyor.

Özelikli Osmanlı – Rus savaşlarında ve 2’incü dünya savaşına dahil olma riskine karşı Kars Kalesini ve Kars – Erzurum yollarını kontrol altında tutmak için inşa edilen tabyalar ve koruganlar, öncelikli olarak define avcılarının saldırılarına uğruyor.

Kars’ta 46 adet tabya ve 17 adet korugan bulunmasına rağmen yok olmaya yüz tutan tabyalardan sadece iki tanesi restore edilip müze yapılarak turizme kazandırıldı.

Kanlı Tabya olarak bilinen ve yok olmaya yüz tutmuşken kurtarılan tabyalardan biri Kafkas Cephesi Harp Tarihi Müzesi yapılarak, Kars halkına hizmet etmeye başladı. Kanlı Tabya da diğer 45 tabya gibi 19'uncu yüzyılda, Rus ordularının istilasına karşı şehrin savunulmasında kullanılmıştır. Bu tabyalar ve koruganlar 1828'deki Rus saldırısının püskürtülmesi, 1855'teki Kars Zaferi'nin kazanılması ve 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında savunma amaçlı kullanılmıştır. Bu tabyalardan birisi de Süvari Tabya olarak bilinen tabya da restore edilerek Peynir Müzesi olarak hizmet sokulmak üzeredir.

Kars ve yöresinin Ortaçağ’dan sonra Anadolu’nun doğuya açılan sınır kenti olması nedeniyle bir nevi savunma tesisi olarak inşa edilen korugan ve diğer adı ile makineli tüfek mevzileri tabyalar ile birlikte 18’inci yüzyıldan sonra yapılmaya başlandığı bilinir. Özellikle 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşlarından sonra I.Dünya Savaşı sırasındaki doğudan gelen Rus ve Ermeni saldırılarını önlemek amacı ile bu tabyaların sayıları arttırılmıştır. Kars’ta 46 tabyadan 23’ü günümüze kadar kalırken, bunlardan 14’ü büyük ölçüde tahrip olmuş ve 10 tanesi de iyi bir durumda günümüze kadar ulaşmıştır. Diğer tabyaların ise sadece kalıntıları ve izleri görülebilir haldedir.

Öte yanda Harakani Havalimanı yerleşkesi, Devlet Su İşleri Bölge Müdürlüğü yerleşkesi ve eski devlet hastanesinin yıkılarak yerine yapılan millet bahçesi ve daha birkaç bölgede bulunan tabyalar yıkılarak üzerlerine söz konusu kurumların binaları inşa edildi.

“Yeter artık” deyip Kars halkına ve şehrin yöneticilerine düşen en önemli görevlerin başında geride kalan tabya ve koruganları restore edemiyorsak, hiç olmazsa yok olmaktan kurtaralım…