Dr. Fahri SEVİNÇ

Kars Sağlık Müdürü

Kuduz, insanlarla birlikte bütün sıcakkanlı hayvanlarda görülebilen, beyine yerleşerek felçlere yol açan ve ölümle sonuçlanan bir hastalıktır. Ülkemizde kurt, tilki, çakal, yaban kedisi, kokarca ve gelincik gibi vahşi hayvanlarda; köpek, kedi, sığır, koyun, keçi ve at gibi evcil hayvanlar hastalığa yakala-nabilirler. Ülkemizde kuduzu insanlara en çok bulaştıran hayvanlar ise kuduz köpeklerdir.

Kuduza yakalanmış hayvanlarda başlangıçta dikkati çeken; durup bitmek bilmeyen bir hareketlilik, kısa süre içinde sinirli ve saldırgan hareket ve tavırlar görülür. Tehlikeli bir hal almaya başlayan hayvan, insanlara karşı olan korkusunu yitirir ve dikkatini çeken her şeye karşı ısırma refleksini sergiler. Bu arada yabancı cisimleri rahatlıkla ağzına alarak yutabilir. Kuduz yakalanmış hayvanlarda ışık ve sese karşı aşırı tepkiler olur, ayrıca ağızlarından aşırı miktarda salya aktığı görülür. Vahşi hayvanlar, insanlara olan korkusunu yitirir ve evcil hayvan gibi insanlara yaklaşabilirler. Genelde gece ortaya çıkan vahşi hayvanlar, gündüz de ortalıkta görülebilirler ve dikkatini çeken her cisme saldırırlar. Hastalığın ileri safhalarında felç gelişir ve hayvanlar komaya girerek ölürler. Çoğunlukla belirtilerin başlamasından yaklaşık  2-7 gün sonra hayvan ölür.

Kuduzun insanlarda belirtileri ise genel olarak kuduz mikrobunun vücuda girmesinden itibaren yaklaşık 3 - 8 hafta sonra ortaya çıkar. Hastalık insanlardan ilk önce halsizlik, ateş, iştahsızlık, bulantı, baş ve boğaz ağrısı gibi hastalığa özel olmayan belirtiler başlar. Isırık yeri ve çevresinde yanma, karıncalanma, uyuşma görülebilir. Kuduzun karakteristik bulgusu olan sudan korkma,yutma ve hatta suyu görmeyle gelişen ağızda ve boğazda kasılmalar gelişir. Birkaç gün içerisinde hastanın genel durumu bozulur, nabız artar, solunum düzensizleşir ve ateş yükselmeye devam eder. Sonrasında koma ve hızlı ölüm görülür. Hastalığın bütün seyri genellikle 5-6 gün sürer ve ölümle sonuçlanır.

Kuduz hastalığı; kuduza yakalanmış bir hayvanın (ülkemizde çoğunlukla başıboş köpekler) ısırmasıyla, kuduz hayvanın salyası, tükürüğü, beyin dokusunun açık yaraya, kesik, sıyrık veya çatlak deriye; göz veya burnuna temas etmesiyle, kuduz hayvanın salyasıyla bulaşık malzemenin (tasma, yular, dizgin vb.) bütünlüğü bozulmuş deriye temasıyla, kuduz hayvanın etinin ve sütünün çiğ  olarak tüketilmesiyle insanlarla birlikte bütün sıcakkanlı hayvanlara bulaşır.

Kuduzdan korunmak için; kedi ve köpekler kuduz hastalığına karşı mutlaka aşılandırılmadır. Zira köpeklerin 3 aylık, kedilerin ise 6 aylıktan itibaren aşılandırılmaları ve aşıların her yıl tekrar edilerek bunun belgelendirilmesi hukuki bir gerekliliktir. Evcil hayvanların, başıboş ve/veya vahşi hayvanlarla temas etmesine engel olunmalıdır. Başıboş hayvanlara, sevmek veya beslenmek amacıyla yaklaşılmamalı ve dokunmamalıdır. Çevrede başıboş, hasta, garip davranışlar sergileyen veya ölmüş hayvan görüldüğünde ilgili yerler haberdar edilmelidir (belediyeler, muhtarlıklar, tarım il ve ilçe müdürlükleri gibi).

Kuduz hastalığından ölüm riskinin çok çok çok yüksek olması nedeniyle hastalıktan korunma ve temas sonrası gerekenlerin eksiksiz yapılması çok çok çok önemlidir. Kuduz şüpheli temas söz konusu olduğunda; yara veya ısırık bölgesi hiç vakit kaybetmeden (şüpheli temastan itibaren 10 dakika içinde) bol su ve sabunla yıkanmalı ve arkasından tentürdiyot gibi iyotlu antiseptikler uygulanmalıdır. Göz, ağız veya burun şüpheli temasa maruz kalmışsa, bu bölgeler birkaç dakika içinde bol suyla iyice yıkanmalıdır. Kuduz şüpheli temasa maruz kalan kişi yukarıda belirtilen uygulamaları yaptıktan sonra derhal en yakın sağlık kuruluşuna müracaat etmeli ve hekimin düzenleyeceği kuduz aşılama programını aksatmadan uygulatmalıdır. Hekim kuduz şüpheli kişinin tetanoz aşılama durumunu değerlendirmeli kişi tetanoza karşı korunmuyorsa tetanoz aşısına da başlamalıdır.  Ülkemiz kuduzla ilgili olarak aşı ve serum uygulamaları dâhil türlü sağlık hizmetlerinin ÜCRETSİZ olarak yapıldığı unutulmamalıdır. Burada belirtilen koruma önlemlerine uyulmalı; özellikle yara tedavisi ile kuduz aşısı ve kuduz anti serumu uygulamasının hastalığa yakalanmama hususunda hayati öneme sahip olduğu kesinlikle bilinmelidir.