1805’li yıllarda Çarlık Rusya tarafından savaş karşıtı olmaları ve dinsel farklılıktan dolayı Kırım Yarımadasının üstündeki Dinyeper Nehri kenarındaki Sütlü Sular Nehri’ndeki boş araziye yerleştirilen Malakanlar ve Doukhoborlar 1839’lu yıllarda Çar Nikolay tarafından Rusya sınırından attı.

Malakanlar ve Doukhoborlar ise Kafkasya bölgesi olan Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan ve Kars bölgelerine göç ettirildiler. Uzunca yıllar bu göç serüveninde bin bir türlü zorluklarla karşılaşan Malakanlar ve Doukhoborlar bu sıkıntılara karşın kapalı toplum yapıları ve dini inançlarını sürdürdüler.  

Canı kazanı gibi kaynayan Kafkasya’da gördükleri zulümlere karşı ayakta durabilmek için savunma silahları edindiler. En şaşalı dönemleri Lukeriya Kalmikova dönemi oldu. Doukhoborların kadın lideri Lukeriya Kalmikova, kominal toplum yaşantısını geliştirdi, kolektif çalışmayı beraberce üretmeyi, organize olmayı, üretimi beraberce yapmayı ve beraberce kazanmayı öğrendiler. O dönemlerde Kafkasya bölgesinde sayıları yaklaşık 50 bin olan Malakanlar ve Doukhoborların Kars’taki sayıları ise 1878 Osmanlı-Rus savaşı sonrası 9 bin 500 civarındaydı.

Doukhoborlar, Kars’ta yol üzerindeki dere boyları ve ana arterler üzerinde bulunan Akyaka İlçesi’nin Şahnalar, Karahan, Kuyucuk, Porsuklu. Susuz İlçesi’nin Porsuklu Köylerini inşa ettiler.

Arıcılık, peynircilik, Arlov Atları (Kadana Atları), Süt işletmeciliği, hayvancılık ve tarım alanlarında büyük başarı sağlayarak bölge üretimine büyük katkı yaptılar. 1880 yılları ve sonrasında Kars’tan tarım ürünleri, hayvansal ürünleri tren yoluyla Kafkas ülkelerine ve Moskova’ya kadar ihracat yaptılar. Bir dönemler sürüldükleri topraklarına ihracat yapmanın sevinciyle bu alanlardaki bşarılarını daha da artırdılar. Bölge ekonomisine ve işsizliğe büyük ölçüde katkı sağlayan Doukhoborlar, bölge insanıyla sıcak ilişkiler kurdular.

Dini inançları gereği Kiliseye gitmeyen, papazı reddedip hacca inanmayan, domuz eti yemeyen Doukhoborlar, bölgede kaldıkları sürece uyum içerisinde yaşamlarını sürdürdüler.

1895’li yıllara gelindiğinde Dünyada ilk defa örgütlü bir başkaldırı hareketiyle Çar’ın silah altına almasına karşı gelerek savunma silahlarını yaktılar. Çar’ın zulmüne uğrayan bu toplum bu süreç içerisinde dünya basınında yer aldı. Buna ses veren Dünyaca Ünlü Yazar Lev Tolstoy ve diğer yardım kuruluşları vasıtasıyla Kars ve Kafkasya bölgesindeki Doukhoborların bir kısmı Batum’dan gemilere bindirilerek İstanbul üzerinden Kanada’ya göç ettirildiler.

Bugün de 1 asrı aşkın süre sonra atalarının bıraktıkları eserleri, mezarları, badvanları (depo), evleri ziyaret etmek için Kennetb Hershein, Rose Ann Merie, Dranne Patricia, Fred F. Joolnetsoft, Natalie Hewart, Manter Pete Stavchavft ve Ellen Kooz Netsoft’tan oluşan 7 kişilik Doukhobor grubu Kanada’dan Kars’a geldi.

Öğretmen, mimar, hemşire, tapu kadastro, magazin reklamcısı, sekreter mesleği gruplarından olan Doukhoborlar, Kars Kültür ve Sanat Derneği Başkanı Araştırmacı-Yazar Eski Dünya Malakanları Dostluk Derneği Başkanı da olan Vedat Akçayöz’ü işyerinde ziyaret ettiler. İnternet ortamında tanıştıkları Akçayöz’e Kanada’dan eski Doukhobor objeleri getiren ve Akçayöz’ün işyerindeki Sanat Galerisini gelen Doukhobor, atalarına ait resimleri ve eşyaları görünce duygulandılar.

Doukhobor daha sonra Akçayöz ve Tercüman Celil Ersözoğlu ile birlikte Malakanların yaşadığı Merkeze bağlı Çakmak Köyü’ne gittiler. Burada Malakan Evi’nin sahibi Erdinç Özbey’in türküleriyle karşılandılar. Gördükleri sıcak ilgiden memnun kalan Doukhoborlar ise kendi yöresel şarkılarını seslendirdiler. 

Ardından da Malakan mezarlığını ve Paşaçayır Yolu üzerindeki Kalakan Değirmenini ziyaret ettiler. Değirmenin sahibi Şampiyon Amca’dan bilgi alan Doukhoborlar, bol bol hatıra fotoğrafı çektirdiler.

Doukhoborlar yarın da Malakanlar ve Doukhoborların yaşadığı köyleri de ziyaret edip buradan da Gürcistan’a geçecekler.

Grup adına açıklama yapan Lise öğretmeni Kennetb Hershein, atalarının yaşadığı toprakları görünce çok duygulandıklarını ve Türk misafirperverliğinden de çok etkilendiklerini söyledi. Kolombiya bölgesinde ikamet ettiklerini ve kökenlerinin Kars’ın Akyaka bölgesinden geldiğini belirten Hershein, “Geçmişte bu bölgelerde atalarımızı yad etmek için geldik. Buraya geldiğimizden dolayı kendimizi çok iyi ve çok şanslı görüyoruz. Yüce bir duygu olarak görüyoruz. Karslılara misafirperverlikleri için çok teşekkür ederiz. Gördüğümüz ilgi ve alakadan dolayı çok mutlu olduk. Dedelerimizin, annelerimizin, babalarımızın buradaki yaşam tarzlarını inceleyeceğimiz için çok sevinçliyiz. Nasıl tarım yaptıklarını, değirmenlerini nasıl çalıştırdıklarını ve yaşam tarzlarını yeniden yaşayabilmek için buradayız. Bugünkü gezilerimizde de çok duygulandık ve gözyaşlarımızı tutamadık. Bunlar bizim içten duygularımızdır. Malakan köyünü, Malakan Değirmenini ve bir Malakan evini ziyaret ettik.” dedi.

Hershein, Çakmak Köyü’ndeki Malakan Mezarlığıyla ilgili olarak da, buranın korumaya alınmasını istediklerini söyleyerek, “Bu mezarların gerçekten bir yardıma ihtiyacı var. Oralar toparlanıp, mezar taşları eski halinde korunursa güzel olur.” diye konuştu.

TURİZME KAZANDIRILMALI

Kars Kültür ve Sanat Derneği Başkanı Araştırmacı-Yazar Eski Dünya Malakanları Dostluk Derneği Başkanı da olan Vedat Akçayöz de, dünyada milyonlarca Malakan ve Doukhobor yaşadığını ve bunların bu bölgelere gelerek atalarının yaşadığı yerleri ziyaret etmek istediklerini ifade etti. Bu bölgelerde Malakan ve Doukhoborlara ait mekanların restore edilmesiyle bölgenin turizm alanında daha iyi bir konuma geleceğine inandığını da kaydeden Akçayöz, “Doukhoborların buraya geliş sebepleri; kendi ata yurtlarını ve kendi kurdukları köyleri görmek, mezarlarını ziyaret edebilmek ve evlerini ziyaret edebilmektir. Bu bizim için bir turizm sektörüdür. Karslı olarak bizler bu sektörü canlandırabilirsek Kars ekonomisine çok büyük katkılar sağlamış oluruz. Her turistin burada bir gün daha gazla kalabilmesi Kars turizmine büyük katkı sağlar. Bu nedenle de turizm noktalarını çeşitlendirmemiz gerekir. Doukhoborların, Malakanların objeleriyle bir turizm noktası olarak değerlendirebiliriz. Tıpkı Tabyalar gibi, Cenub-i Garbi Kafkas Cumhuriyetinin tarihi gibi bunlar çeşitlendirilebilir. Müzeler açılarak, evlerinin, mezarlarının restore ettirilerek turizme kazandırılması çok önemlidir. Bizler bunları kaybetmeden koruyabilirsek, gelecek kuşaklara aktarabilirsek çok iyi turizm noktaları oluşturabiliriz. Bu nedenle biz, Kars Kültür ve Sanat Derneği olarak büyük ölçüde çalışıyoruz. Kars kültürünü geliştirebilmek için Kültür Bakanlığı’na da çeşitli yazılar yazdık. Malakan evleri ve mezarları konusunda projeler sunduk. Umarım en kısa zamanda bunlarda gerçekleşir ve o evler turizme kazandırılır. Buralar onarılmaz ve turizme kazandırılmaz ise bu kültürün yozlaşması ve kaybolması demektir. Ama bunları aslına uygun restore edebilirsek çok isabetli işler yapmış oluruz. Dünya çapında 3.5 milyondan fazla Malakan ve Doukhobor var. Bunları da Kars bölgesine çekebiliriz. Bunlar bizim için geleceğin ışıkları olarak gündeme gelebilir.” şeklinde konuştu.   

Akçayöz ayrıca, Çakmak Köyü’nde yaşadığı Malakan evini kendi imkanlarıyla onarmaya çalışan Erdinç Özbey’in bir başına çalışmasına da değinerek, “Kültür Bakanlığı ve Kültür Müdürlüğü’ne çeşitli tarihlerde başvurmamıza rağmen bir sonuç elde edemedik. Ama ben yine de umudumu kırmış değilim. Bu bölgenin turizm noktası olarak çoğaltılması, turistlerin bir gün daha fazla burada kalabilmesi için yapılacak çalışmalar bizim için çok önemlidir. Malakan mezarlığını da restore ettirebilirsek eğer burası bir turizm noktası olacaktır.” diye konuştu.   

Erdinç Özbey, “6 yıldır bu evin restore edilmesi için uğraştık. Erzurum’dan da bu kış aylarında gelip baktılar, bir şeyler yazıp gittiler ama bir ses çıkmadı. Bende kendim onarmaya başladım. Ama yazık oldu inanın bunu devlet onarsaydı daha güzel olurdu. Bu Malakan evinin bir asrı aşkın bir geçmişi var” dedi.