Sinsi Seyreden Ölümcül Bir Tehlike :

Aort Damarı Genişlemesi (balonlaşması) ve Yırtılması (aort diseksiyonu)

Aort damarı nedir ve neden yırtılır?

Aort yada şah damarı, kalpten çıkan kanın tüm kanı vücuda taşıyan en büyük atar damardır. Kalpten çıktıktan sonra göğüs arkasından aşağı dönerek iner ve karın bölgesine kadar gider. Tüm kanı taşıdığı için aniden yırtılması hızlıca ölüme götürür. Yırtılma yavaş ilerlerse hastaya acil müdahale mümkün olabilmektedir. Burada tabloyu belirleyen en önemli etken " sürecin ilerleme hızı ve müdahalenin tecrübeli bir ekip tarafında en kısa zamanda yapılması’’dır.

Aort damarı yırtılması kendiliğinden geliştiyse; sıklıkla aort damarında anevrizma (balonlaşma, genişleme) sebebiyle olur. Anevrizma dediğimiz genişlemeler bu damarın seyri boyunca herhangi bir bölümde gelişebilir. En sık karın bölgesinde görülür. Aort anevrizmasının patlayarak yırtılması aort damarının içten yırtılmasından farklı bir durumdur. Aort balonlaşması birçok hastada vücutta belirti vermeden sinsice ilerlediği için çoğu zaman varlığı bilinmez. Yani ani yırtılma ilk bulgu olarak belirir. Ancak 65 yaş ve ğzerinde olup sigara içen hastalarda yapılan değerlendirmelerde ve ileri teknik görüntüleme işlemlerinde saptanabilir. Yani erken teşhis bu hastalarda hayat kurtarıcı rol oynar.

Aort yırtılmasında riskler:

Tek başına aort balonlaşması yırtılma için bir risk faktörüdür. Nedenleri arasında yaş, sigara içimi, tansiyon yüksekliği ve damar sertliğidir. Bu nedenle yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar. Ek bir hastalığı olmayan kişilerde 5-5.5 cm’lik aort çapı yırtılma riskini çok arttırır ve ameliyat gerektirir. Batanlarda bu çap 4.5 cm’lik çap ta yırtılma için risk faktörüdür. Ancak, erkek cinsiyette anevrizma çok daha sık görülmektedir. Aort kapakçığında darlık veya doğumsal bir kapak anomalisi olan iki yapraklı aort kapak olması (normal yapısı üç yapraklıdır), yine doğuştan aort damar duvarındaki elastik dokuda gevşeklikle giden genetik hastalık olması (Marfan sendromu gibi) ek risk faktörleridir. Özellikle kontrolsüz hipertansiyonu olan hastalarda aort damarında genişleme sıklıkla saptanan bulgulardan olup ani yükselmeler de aort yırtılmasına en sık sebep olan durumdur. Hipertansiyon tanılı hastaların kan basıncı takiplerine dikkat etmeleri önemlidir.

Aort damarı yırtılırsa...

Çok acil müdahale gerektiren hayatı tehdit eden bir durumdur. Yırtılan bölgeye ve yırtık tipine göre aciliyet değişir. Kalbe yakın bölgelerde yırtılması sıklıkla kalp krizine benzer bir tablo oluşturur. Ancak, karın bölgesine doğru olan bir yırtık varsa bu şiddetli karın ağrısıyla kendini belli eder. Kalbe yakın olan göğüs bölgesindeki yırtıklarda şiddetli sırt ve göğüs ağrısı, tansiyon düşüklüğü veya yüksekliği, bayılma, kalpte ritm bozuklukları oluşturabilir ve her geçen saat hastada ölüm riskinini %1 oranında artırır. Çoğu vakalarda maalesef ölümle sonuçlanır.              

Aort anevrizma ve yırtıklarında tedavi:

Eğer bir hastada Aort damarında 4.5-5 cm’in altında bir genişleme saptanırsa bu hastalar altı aylık veya yıllık takibe alınır. Aort anevrizması saptandığında damar basıncını korumak için ilaç tedavisi mutlaka başlanır. Operasyon zamanlamasında çoğunlukla anevrizma karın bölgesinde ise bayanlarda 5 cm, erkeklerde ise 5.5 cm çapta iken girişim gerektirir. göğüs bölgesi için bu bayanlarda 4.5-5 cm çap aralığınde, erkeklerde ise 5,5 cm’lik çap girişim gerektirir. Operasyon Nasıl Yapılır?

Anevrizmanın geliştiği aort bölgesine göre açık veya kapalı tekniklerle operasyon yapılır. Açık teknik cerrahi girişimdir. anevrizma gelişen aort bölgesi kesilir, yerine suni damar yerleştirilmektedir. Eğer kapakta da sorun varsa aort kapağına müdahale edilir. Eğer anevrizma karın aortunda ise ameliyat lokal anestezi altında ‘’Kapalı teknikle’’ anevrizmanın olduğu aort bölümüne stentli bir yapay damar yerleştirilerek yapılır. Tıptaki tanımı ‘'Endovasküler '’ cerrahi anevrizma onarım yöntemi olarak adlandırılır. Ancak tüm  hastalara kapalı teknik uygun olamamakta, açık operasyon gerekebilmektedir. En uygunu tecrübeli bir ekip tarafından her hasta için hangi yöntemin daha uygun olacağının ayrıntılı değerlendirilerek karar verilmesidir.

Hastalar için dikkat etmeleri gereken unsurlar:  Aort anevrizması ( baloncuğu) olan hastaların dikkat etmesi gereken en önemli şey tansiyon kontrolüdür. Tansiyonda ani yükselmeler aortun yırtılmasına sebep olan en önemli faktör olduğu için her hastanın tansiyon değerlerinin normal sınırlarda olması, ve yaşam tarzı değiştirilmesi gereken hastaların yeni bir hayat tarzının oluşturulması gerekmektedir. Hastaların kalp sağlıklarının da sağlanması, risk faktörlerinin azaltılması altın standartlardandır. Tansiyonu kontrol altına alınan hastaların beslenme düzenleri dahil tüm önerilere uyması, tempolu yürüyüş ile hafif-orta şiddette egzersizler yapması önemlidir. Ağır spor aktiviteleri veya antrenmanları gibi şiddetli ıkınma gerektiren durumlardan hastaların kaçınması şarttır. Ameliyat Edilen Hastalar: Nırmal hayat standartlarında yaşarlar ancak hastalığın tekrarı da mümkündür. Bu nedenle yakın doktor kontrollerinin devam etmesi gerekir.