Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan’ın Ardahan-Kars ayrımı Çıldır Aktaş Yolu Temel Atma törenine katılacak olmasıyla gözler bu yol üzerindeki Aktaş Gölü’ne çevrildi. Kuşlar için dünya çapında önemli olan Aktaş Gölü’nün kuşlarının bu yolda ezilmemesi ve sesten rahatsız olmaması için yolun ne zaman perdeleneceği merak ediliyor.
KuzeyDoğa Derneği’nin Aktaş Golü için karayollarına 6 yıl önce verdiği dilekçe, önerdiği alternatif yol güzergahı (üstteki haritada pembe) ve karayollarının cevap mektubu şöyle:
6 YIL ÖNCE VERİLEN DİLEKÇE
Aktaş Gölü, Türkiye – Gürcistan sınırında tektonik salınımla oluşmuş sığ bir göldür. 2700 hektarlık bir alanı kaplayan göl üzerinde irili ufaklı 12 adacık bulunur. 1400 hektarlık kısmı Türkiye sınırları içerisinde bulunan Aktaş Gölü’nün soda yoğunlaşması yüksektir. Bu nedenle kışın çevredeki diğer göllere göre daha geç donar ve daha çabuk çözülür. Gölü besleyen debisi düşük iki dere bulunmaktadır. Sazan (Cyprinus carpio) Aktaş Gölü’nde yaşayan ve ekonomik değeri olan bir balık türüdür. Gölün batı ucunda bulunan Kenarbel Köyü’nde balıkçılık faaliyetleri sürdürülmektedir.
Aktaş Gölü’nde şimdiye kadar yapılan araştırmalarda 100’den fazla kuş türü tespit edilmiştir ama gerçek sayının 200 türün üzerinde olduğu düşünülmektedir. Gölün üzerinde bulunan irili ufaklı adaların, Türkiye’de ak pelikanın (Pelecanus onocrotalus) - (50 çift) kuluçkaya yattığı üç alandan, tepeli pelikanın (Pelecanus crispus) - ( 20 çift) kuluçkaya yattığı yedi alandan biri olduğu belirlenmiştir. Alan aynı zamanda Türkiye’de bu iki türün bir arada üredikleri tek sulak alandır. Dünyada ise bu alanların sayısı hızla azalmaktadır. Ayrıca göl Türkiye’de boz kazın (Anser anser) bilinen tek üreme alanıdır. Bunun dışında kadife ördek (Melanitta fusca, Küresel Çapta Soyu Tehlikede) ve angıt (Tadorna ferruginea) sayesinde önemli kuş alanı (ÖKA) statüsü olma özelliğini kazanır.
Aktaş Gölü’nde Türkiye’de bir arada bile görülmeyen bu türlerin üremesinin en önemli sebeplerinden biri gölün koruma ve kontrolünün sınır bölgesi olması nedeniyle askerler tarafından yapılıyor olmasıdır. Göl, Gürcistan ile sınır oluşturduğu için insan ve evcil hayvan baskısı bölgede azalmıştır. Gölün içerisinde bulunan adacıklar ise kuşlara uygun üreme alanları yaratmıştır. Ancak hali hazırda bile gölün 50 ile 400 metre doğusundan geçen karayolu kuşları tehdit etmektedir. Araçların çıkardığı ses, gaz ve ışık kirliği kuşları rahatsız etmekte, üreme ve alan kullanımlarını etkilemektedir.
İsmini gölden alan Aktaş sınır kapısının 2011 yılı içerisinde açılması planlanmaktadır. Bu nedenle mevcut karayolunun kurumunuzca iyileştirilmesinin yapılması planlanmış ve bu plan taslak olarak onaylanmıştır. KuzeyDoğa Derneği daha önce bu konu hakkında Çıldır Kaymakamlığı ile birlikte bir çalışma yapmış, fakat çalışma sonlanmadan Çıldır Kaymakamının görev yeri değişmiştir. Aktaş Gölü’nün korunması ve uzun yıllar sağlıklı bir ekosisteme sahip olması için mevcut karayolunun güzergâhı değiştirilmelidir. Sınır kapısının açılması ile artan araç ve insan trafiği gölü olumsuz yönde etkileyecektir. Mevcut karayolunun genişletilmesi ile;
1.Göle daha da yakınlaşan karayolunu su basma riski artacaktır. Buna en güzel örnek Kuyucuk Gölü’nden geçen karayolunun sular altında kalmasından dolayı 200 m daha kuzeye alınmasıdır. Ancak şu an bile kullanılan bu karayolu su basma tehlikesi ile karşı karşıyadır.
2.Göl boyunca seyreden araçlar gölün kenarına inmek isteyecekler ve planlaması yapılmamış bir alanda piknik yapmak ya da dinlenmek isteyeceklerdir. Bu hem çevre kirliliğine sebep olacak, hem de sınır güvenliğini tehdit edecektir.
3.Araç trafiğinin artması ile gölü etkin bir şekilde kullanan kuşların trafik kazalarına karışma olayı artacaktır. Bu nedenle hem maddi, hem de ölümlü kazaların sayısında artış olabilir. Bu gölü kullanan kuşlar diğer göllerde yaşayan kuş türlerine göre daha büyük ve daha ağırlardır. Bu nedenle hareketleri daha yavaştır.
4.Araçlardan yayılan ses, ışık ve gaz kirliliğinden dolayı kuşlar ve diğer yaban hayvanları rahatsız olacaklar ve Aktaş Gölü’nü terk edeceklerdir.
5.Kuşlar tarafından avlanan balıklar göl içerisinde bir denge yaratmıştır. Kuş sayısının hızlı bir şekilde azalması balık sayısını azaltabilir. Otçul balıkların artışı ile göl içi bitkileri hızlı bir şekilde tüketebilir ve göl içerisinde oksijen ve besin kalmamasına sebep olabilir. Bunun sonucunda ise balıkların toplu şekilde ölümleri gerçekleşir. Bu da Aktaş Gölü’nden ekonomik kazanç sağlayan yöre insanına ekonomik açıdan zarar verir.
6.Aktaş sınır kapısının açılmasıyla artan araç trafiği nedeni ile yöre insanı tarafından gölün doğu kısmına dinlenme tesisleri, petrol istasyonları, vb. binaların inşa edilmesi karayolunun göle verdiği zararı iki katına çıkaracak ve bu tesislerin atıkları göle bırakılacaktır. Sorunlar ortaya çıkacaktır.
Aktaş sınır kapısı açılırken planlanan karayolu ekte gönderdiğimiz alternatif güzergâhın olması halinde ise
1.Alternatif güzergâhın iki farklı köyden geçmesiyle, bu köyler de ekonomik kazanç sağlamış olacaktır.
2.Karayolları Genel Müdürlüğünün doğa koruma faaliyetlerini göz önünde bulundurarak planlarını yapması diğer kurumlara örnek olacaktır.
3.Karayolunu su basması olasılığı sıfıra indirilmiş olacak ve uzun vadede yapılan yol daha ekonomik hale gelecektir.
Bu sebeplerden ötürü kurumunuz tarafından oluşturulacak yeni güzergâhın göl kıyı kenar çizgisine en az 1 km uzaklıkta olmasına dikkat edilmelidir.