Türkiye Cumhuriyeti 29 Ekim 1923’te Gazi Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kurmuştur.
Atatürk ve kendisine eşlik eden heyet, trenle Erzurum’a oradan da Sarıkamış ve Kars’a gelmiştir. Henüz çiçeği burnunda bir yıl bile olmamış Türkiye Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı Atatürk’e ilk “türkü ve karşılama oyunu”nu serhat Kars halkı yakmıştır.
Seremoni ve karşılama oyunu olan “Hoş Gelişler Ola” ezgili oyununun sözlerini gazeteci ve şaiir Mehmet Türkel yazmıştır. Musikisi o dönem Kars’ta hanende ve bestekar olan Tağı Oşenyüzen aittir. Koreografisini düzenleyen ve oyun şekline sokan da eski Türk yurdu olan Gümrü’de tiyatro eğitimi alan tiyatro sanatçısı Settar Güldür beydir. Settar Bey’e soy ismini insanları güldürdüğü için Atatürk vermiştir.
Kars Tren Garı’nda Atatürk ve kendisine eşlik eden heyet, trenden inerken sürpriz bir şekilde karşılanmış baylı - bayanlı oynanan ve türküsü söylenen bu güzel eseri Garmon (akordiyon) ile müzisyen Seyyit Ağdamlı icra etmiştir. Ritim (nağara) İbrahim Bey icra etmiştir. Atatürk’e eşlik eden heyetin içerisinde eşi Latife Hanım da vardır. Bütün organizasyonu özenle takip eden dönemin Kars Belediyesi’nin ilk başkanı Cenubi Garbi Kafkas Cumhuriyeti’ni kuran 1919’da maalesef İngilizler’in baskınıyla sonlandırılan ve Malta’ya sürülen daha sonra Atatürk’ün girişimleri sonucu serbest bırakılan Gerbi Azerbaycan kökenli Cihangirzade İbrahim Bey (İbrahim Aydın) organize etmiştir. Atatürk karşılaştığı bu sürpriz oyundan çok etkilenmiş ve emeği geçenleri çeşitli hediyelerle ödüllendirmiştir.
“Hoş Gelişler Ola” oyunu
Tren garı ve Türk Ocağı’nın açılışında iki kez tekrarlanmıştır. Atatürk, İsmet İnönü Paşa’ya çektiği telgrafta : “Paşam burada olup bu medeniyet görmeliydiniz” demiştir.
Kars Ordu Evi’nde akşam yemeği eşliğinde folklör gösterisinde Şeyh Şamil oyununu hayranlıkla izlemiştir. Güvenlik gerekçesi ile Kars’ta kalmamış saat 21:15’te Kars’tan ayrılmış Sarıkamış Ordu Evi’nde gidererek orada konaklamıştır.
Bazı tarihçiler maalesef bu eserin Enver Paşa’ya yazıldığın yazsalar da öyle değil. Enver Paşa’ya Azerbaycan Türkleri başka bir eser yazmışlardır. Karıştırmamak lazım.
Bu esere emeği geçen insanların tamamı Ermeni ve Rus zulmünden kaçıp Kars’a yerleşen Gerbi Azerbaycan Türkleri’dir. Çoğunluğu da Gümrü şehrinden gelen muhacirlerdir.
6 Ekim 1924’ten bu yana serhat Kars’ın milli oyunu olan “Hoş Gelişler Ola” türkülü oyununun bir kıtası Azerbaycan Türkçesi ile yazılmıştır. Orijinalinde olmasına rağmen anlaşılması zor olduğundan ikinci kıta daha çok tercih edilmiş ve birinci kıtanın yerine geçmiştir.
Cephede mitralyos (makinalı tüfek) ayna gibi parlıyor.
Azeri Türkleri bayrak açmış bekliyor
Arş arş ileri dönmez geri Türk’ün askeri
Askerin milletin zehmin (ağırlığın) basır sen Kemal
Dahisi gazisi, bilgisisen sen Kemal
Serfinaz eyle bu gademleri ( iyi ki Kars’a geldiniz, iyi ki Kars’a ayak batınız)
Tebrik eyleriz Kars’a gelmeni
Min sene (bin yıl) yaşa möhterem (muhterem) Paşa
Baş eğip tamam tebrik eyleriz.
Diye devam eden “parlayan yıldızın alemi tevdir eder” kıtası ile son bulur.
Kars’ın adı geçen her yerde yurt içi ve yurt dışı festivallerde folklör yarışmalarında gururla onurla okuyup oynadık. Okuyup oynamaya da devam edeceğiz.
Kars mahalli müziğini ve oyunlarını ayakta tutmaya çalışan biri olarak naçizane bu yazıyı yazmayı bir zorunluluk olarak hissettim.
Birileri kendisini Kars’ın “milli sanatçısı” olarak görüp bu konuda kendi araştırmasıymış gibi yazmış. Milli olmak için ülkesini ve şehrini yurt dışında ; spor, müzik, folklör dalında temsil etmekle olur. Bir ker bu yanlış bir terim. Üretmeyen oradan buradan aldıkları bilgileri kendi bilgisiymiş gibi yansıtmak insanların maneviyatı ile oynamak ahlaki bir davranış değil.
Şahsım aklım kemale erdiğinden beri Kars kültürünün içerisinde yoğrulmuş biri olarak şahsıma ve Kars’a emeği geçenlerin önünde saygı ile eğiliyorum. Aramızdan ayrılanları rahmetle minnetle yad ediyorum. Yaşayanlara sağlıklı uzun ömür diliyorum.
Başta, rahmetli Gülçehre Askeran, yaşayan kültür hazinesi müzisyen Celal Baydak, rahmetli müzisyen Öztürk Aras, rahmetli folklör hocamız Şahvelet Gençler, folklör hocalarım Erol Atakişi, Turgut Akıl, rahmetli Engin Sadak, rahmetli Avukat İbrahim Bozyel, müzisyen Doktor İlhan Güven Günal, Kars’ın önemli değerlerindendir.
Saygılarımla...
Çetin ADIGÜZEL