Kamu Yatırımlarında Dramatik Gerileyiş

Başbakanın önceki iktidarları kastederek mitingde “Bunlar Kars’a ne yaptı” sorusuna pek çok bileşende yanıt aranabilir. Ama onun yönteminden esinlenerek, AKP Hükümetinde kamu yatırımlarında dramatik bir çöküş yaşandığını söyleyebiliriz.

DPT verilerine göre 1999-2002 yılları arasındaki 4 yıllık sürede  Kars’ta yapılan yatırımlar, toplam kamu yatırımlarının her yıl için ortalama binde 0,65’i oranında gerçekleşmiş  ve Kars bu payla  81 il içerisinde 52. sırada yer almıştı. 

2003-2010 yılları arasındaki 8 yıllık dönemde  Kars’ta yapılan yatırımlar, toplam kamu yatırımlarının her yıl için ortalama binde 0,41’i oranında gerçekleşmiş ve Kars 81 il içerisinde 10 basamak düşerek 62. Sıraya gerilemiştir. 

Kars, 8 yılda 52. Sıradan 62. Sıraya düştü

Başbakan her konuşmasında hükümetinin icraatlarını bir önceki döneme göre kıyaslayıp sıralamayı seviyor. Milli gelirdeki artışı ifade ederken de, IMF’ye olan borç miktarının gerileyişini ortaya koymaya çalışırken de, Türkiye Ekonomisinin küresel ölçekte geldiği yerin altını çizerken de hep rakamları konuşturuyor! Kimi zaman sayısal verileri bırakıp, kendince seçtiği uygulamalarla dönemleri karşılaştırmaya girişiyor! Kimi zaman belleğine yenik düşüyor. Kimi zaman dünya görüşünün ateşine yanıyor! Ama her seferinde hitap ettiği kesimi, yetiştiği çevrenin belâgatıyla büyülüyor! Bu yüzden en büyük gafında bile, hep en az “hasarla” kurtulmayı başarıyor!

Ancak, meydanlardan hatibini ” başarıya” taşıyan retorik kimi zamanda nesnel bilginin en mütevazı arşivinin duvarlarına çarpıyor. Bunları örnekleriyle sayıp dökmeye kalkışmayacağım elbette bugün burada. Ama ben Sayın Başbakanın pek çok konuşmasının yanı, sıra son Kars mitinginde dile getirdiği olağanüstü hal uygulamasını AKP Hükümetinin kaldırdığına ilişkin savına değinmeden de geçmeyeceğim.

Kestirmeden söyleyeyim bu savın gerçekle bir ilgisi yok. Zira, en son Diyarbakır, Hakkari, Şırnak ve Tunceli illerinde devam etmekte olan olağanüstü hal uygulaması 30 Temmuz 2002 tarihinde Hakkari ve Tunceli illerinde kaldırıldı. Diyarbakır ve Şırnak illerinde ise; “son defa olmak üzere 4 ay daha uzatılması” uygun görüldü. Ardından da olağanüstü hal uygulaması 30 Kasım 2002’de tamamen sona erdirildi.  Milli Güvenlik Kurulu’nun 22 Mayıs 2002 tarihli toplantısında alınan bu tavsiye kararı, Bakanlar Kurulu’nun 10 Haziran 2002 tarihli toplantısında görüşüldü. Ve TBMM’nin 19 Haziran 2002 tarihli oturumunda; bir başka anlatımla AKP iktidara gelmeden tam beş ay önce onaylandı.

Başbakan aynı mitingde geçmiş iktidarları kast ederek öfkeyle “bunlar Kars’a ne yaptı” diye soruyor. Bu sorunun yanıtı pek çok bileşende aranabilir. Ama ben, Başbakanın yönteminden esinlenerek, bir il için en yaşamsal bir bileşen olan kamu yatırımları açısından önceki dönemle AKP Hükümetinin uygulamalarını karşılaştırmayı deneyeceğim bugün.

DPT, geçen hafta 2009 ve 2010 yıllarında gerçekleşen kamu yatırımlarını açıkladı. Bu veriler üzerinden, 1999-2002 ve 2003-2010 yılları arasında tamamlanan kamu yatırımlarının iller içerisindeki sıralamasını yaptım. Ve 2003-2010 dönemi kamu yatırımlarını 1999-2002 yıllarında yapılanlarla karşılaştırdım. Sonuçta, Kars’ın, 10 basamak birden düşerek 81 il içerisinde 52. sıradan 62. sıraya gerilediğini belirledim. 8 yıllık dönemde, Kars’ın Cumhuriyet tarihinde kamu yatırımları açısından ilk kez bu denli bir gerileme göstermesi, Başbakanın Kars’ta yaptığı son mitingde söylediklerinin aksine şehrin dramatik bir noktaya doğru savrulduğunu ortaya koyuyor.

Zira, 1999-2002 yılları arasında 16 katrilyon 706 trilyon 308 milyar 509 milyon TL’lik toplam kamu yatırımının 44 trilyon 620 milyar 112 milyon TL’si Kars’a aktarılmıştı. Bu miktar 1999-2002 yılları arasındaki dört yıllık dönemde ülke genelinde gerçekleşen yatırımın binde 2,6’lık bölümünü oluşturuyor. Bu payla Kars, 81 il içerisinde 52. sırada yerleşmişti.

AKP 8 yılı aşkın iktidarında Kars’a gereken önemi vermedi.  Kamu yatırımları hem nitelik hem nicelik olarak azaldı. Anılan yıllar arasında gerçekleşen toplam 97 milyar 154 milyon 594 bin TL’lik yatırımdan Kars’a 325 milyon 341 bin TL’lik bir kaynağın aktarıldığı anlaşılıyor. Bu kaynak 8 yılda gerçekleşen toplam kamu yatırımlarının binde 3,3’lük bölümünü oluşturarak Kars’ı iller içerisinde 62. sıraya itti. 

Bir başka anlatımla 1999-2002 döneminde ortalama her bir yıl için Kars’a, toplam kamu yatırımlarının binde 0,65’i aktarılırken; 2003-2010 döneminde bu pay binde 0,41’e gerilemiş. DPT, 2009-2010 yılı kamu yatırımlarını 20 Mayıs 2011 tarihinden önce açıklamış olsaydı, muhtemelen Başbakan mitingde bırakınız önceki iktidarları, 19 Ağustos depremi ve 2001 ekonomik kriziyle savrulan üç parçalı koalisyonun bile kamu yatırımları açısından kendi hükümetinden daha çok Kars’a önem verdiğini görmüş olacaktı.

Toplam kamu yatırımları açısından durum böyle. Sözü edilen yatırımların sektörlere dağılımına baktığımızda, tarımda kan kaybının sürdüğünü görüyoruz. Eğitim ve sağlık sektörlerinde görece bir gelişmeden söz edilebilir. 1999-2002 yılları arasında toplam tarım sektörü yatırımlarına ayrılan 737 trilyon 214 milyar liralık kaynağın 7 trilyon 600 milyar lirası Kars’ın payına düşmüş ve iller arasında 29. sırada yerini almıştı. 2003-2010 yılları arasında 7 milyar 958 milyon 760 bin TL’den, aktarılan 62 milyon 247 bin TL ile Kars eğitim yatırımlarında 2 sıra gerileyerek 31. sırada yer alabilmiştir.

DPT’nin son açıkladığı verilerden aynı dönemler içerisinde Kars’ın eğitim sektöründe 33. sıradan 31. sıraya; sağlıkta 44. sıradan 38. sıraya yükseldiği görülüyor.

Kars’ta salt kamu yatırımları açısından değil, 2009 yılında çıkarılan yeni teşvik yasasının ardından, teşvik yatırımlarında da önemli bir düşüş gözleniyor.

Çok gerilere gitmeye gerek yok. 2008 yılında Kars’ta 2 belgeye teşvik verilmiş ve  67.040.799 TL’lik bir sabit yatırım yapılmıştır. 2009 yılında, 3 belgeyle sağlanan sabit yatırım sadece 13.874.797 TL olarak gerçekleşmiş ve Kars 73. sıraya düşmüştür. 2010 yılında görece bir gelişme sağlayarak 62. sıraya yükselse de Hazine Müsteşarlığının 2011 Ocak-Nisan verilerine göre dramatik bir düşüş göstererek Kars 8.320.400 TL’lik sabit yatırımla 81. İl içerisinde 76. Sıraya gerilemiştir. 

Doğrusu şimdiye kadar Kars’ın olanakları ve bölgesel koşulları dikkate alınarak amaca uygun yapılmış bir teşvik düzenlemesinden söz etme olanağı yok. Unutmayalım ki, Kars’ın gelişmesine en önemli katkıyı, bölgesel koşulları ve sektörel olanakları dikkate alan dinamik bir teşvik yasası sağlayacaktır.