"Kıymetli hemşehrilerimi tarihi bir şahsiyetle tanıştırmak istiyorum.
•Iğdır-Hüseyinkendli Ali Bey oğlu Mehmet Bey
Son İrəvan Valisi (Rus Çarlığı) ve Kars Valisi.
Fotoğraf: Malta Sürgünü - Esirken
•1917 Nisan Ayında Çarlık Rusya'nın dağılmaya başlanmasıyla temelleri atılan ve azınlıktaki Ermenilere yaşam hakkı tanınan, Başkanı H.Ekber Tufan olan Iğdır İcra Komitesi'nin ardınan,
•04 Mayıs 1918'de H.Ekber Tufan Başkanlığında yönetimi tamamiyle Türklerden oluşan, Başkenti Melekli olarak ilan edilen, SEYM tarafından tanınmış, Iğdır Milli Hükümeti saldırılara karşı yetersizdi.
Bu yönetime örnek olarak;
Türk askerinin bölgeyi terk etmesi akabinde Türk çoğunluğunun korunması amacı ve yaklaşık 1 milyonu aşkın nüfusuyla Araz boyu Türklerinin kendilerine çare araması akabinde,
•18 Kasım 1918'de Emir Beğ Başkanlığında Kars, Kamerli, Şerur, Iğdır, Kars'ı kapsayacak şekilde kurularan başkenti Iğdır olan Aras Türk Hükümeti etrafında birleşildi.Iğdır Milli Şurası yine varlığına devam ederek yönetime paydaş oldu.
(Not: Emir Bey süreç içinde Nerimanbeyli, Vezirov, Zamanbeyzade)soyadlarını kullanmış, sonradan Bakü Valisi olmuştur.
SSCB tarafından idam edilmiştir.
Anılarında İbrahim Cihangirzade kendisine daima Vezirov diye hitap etmiştir.
Emir Bey, H.Ekber Tufan'ın kayınpederinin çok yakın akrabasdır.)
•30 Kasım 1918'de Kars, Ardahan ve Ahıska'da Gürcü ve Ermenilere karşı Fahrettin Erdoğan ve Kepenekçi Emin Ağa önderliğinde kurulan Geçici Kars Milli Şura'sının (Kars İslam Şurası) devamı olarak, Kars'ın son Osmalı Valisi Hilmi (Uran) Beyin Mondros Mütarekesi sebebiyle sancağı teslim ettiği yönetimi ve sınırları genişletmek üzere,
•18 Ocak 1919'de İbrahim Cihangirzade Başkanlığında kurulan Cenub-i Garbî Kafkasya Hükümeti etrafında birleşilmiş,
hükümetin Merkezi Kars,
Valisi de Iğdırlı Ali Bey oğlu Mehmet Bey seçilmişti.
Ne yazık ki 12 Mayis 1919'da İngilizler bu hükümeti dağıtmıştı.
•1918 Temmuz ayında Büyük Vedi - Vedibasar ahalisi Iğdır Milli Hükümeti yönetiminden esinlenerek Abbas Kulu Şadlinski öncülüğünde bir yönetim kurmuştu.
•Nahçıvan Türk subaylarının yönetimindeydi.
•Serdarabad Şurası yine Hacı Ekber Tufan'ın Tebriz'den dönen Ali Kemal Paşa'nın yönlendirmesi ve görevlendirmesiyle kurulmuştu.
•Elbette tüm şuralar, hükümetler Teşkilat-ı Mahsusa ve Diafi Teşkilatı'ın destekleriyle meydana gelmişti.
•Iğdır ahalisi, örnek, kurulan bu hükümetlerin daima temel taşını, merkezini oluşturmuş, yiğit ve gözü kara gençleriyle kurulan birliklere öncülük etmiştir.
Hiçbir tehlikeli görevden geri durmamışlardır.
•İngilizlerin diplomatik olarak tanıdığı Cenub-i Garbî Kafkasya Cumhuriyeti,
12 Mayıs 1919'da 12 bine yakın İskoç ve Yeni Zelandalı Askerlerden oluşan ordu Kars'ın merkezine baskın niteliğinde girerek özel bir birlik ile çalışma esnasında parlamento binasını basmış, Cihangiroğlu ve yönetimin bazı kadrolarını tutuklayarak Batum üzerinden İstanbul ve daha sonra Malta'ya göndermiştir.
•Malta'ya sürgün gönderilenler arasında yine Iğdırlı Hüseyinkendli Ali Bey Oğlu Mehmet Bey'de vardı.
•Malta Hapishanesinde çekilmiş olan karede,
Ali Bey Oğlu Mehmet Bey ayakta sağdan 2. Kişi olarak bu tarihi fotoğrafta yerini alıyor.
Sol 1.başta oturan kişi İbrahim Cihangirzade ve hemen arkasında duran kişi Aziz Cihangirzade'dir."
•Ali Beyoğlu Mehmet bey hakkında kimse ismi dışında birşey bilinmiyorken H.Ekber Tufan'ın hakkında yazdığı sadece şu hatıratıyla fotoğrafını ve köyünü tespit edebildim;
İşte i hatırat;
"Meşhedi Bilal Toksöz Beyin kararagâhında Aralık'ta idik.
(Tahminlere göre Iğdır Merkezinin güvensiz hale gelmesi akabindeki süreçte Aralık - Başköy'de mücadele süreci devam ediyordu.)
Bu sırada "Kars Millî Şurası" büyük devlet kurmak çalışmalarındaydı.Oltu ve Batum'dan Nahçivan'a dek geniş alanı kapsayan "Türk Şura” örgütlerini birleştirmek üzere harekete geçildi.Beyannameler, davetiyeler her yörede kitleleri arkasında götürecek vatansever ünlü kişilere elden ulaştırılmalıydı.
Tehlikeli yolları iyi bilen, cesur, atılgan insanlar seçilmişti.Bir an önce kapalı zarfları vermek üzere yola çıkarılmıştı.Sürmeli sancağı merkezi Iğdır aydınlarının desteği Kars için çok önemliydi.Iğdırlı Vali Mehmet Beğ Ali bey oğlu (Iğdır-Hüseyinkent'li, Türk) Kars'ta idi.Öteki söz sahipleri de mutlaka bulunmalıydı.
Yine Zengibasar, Gernibasar, Vedibasar, Derelegez, Noraşin, Sederek, Şerur ve Nahçivan gibi yöreler haber alıp, hemen delegelerini seçip göndermeliydi.
Iğdır'a iki haberci gönderilmişti. Haberciler, zor şartlar altında yolları aşarak Aralık'a varmıştı.
Gelen kişiler Çobankere'li Muhtar Beğ ile Şöllü Mihmandarlı'lı Resul Beğ benimle (Ekber Tufan) görüştüler.
Ekber Ramazanov (Tufan) ve Meşhedi Bilâl (Toksöz) adına yazılı iki davetiye ile "Cenub-i Garbî Kafkas Cumhuriyeti" kuruluşunu belirten yazılı açıklamayı sundular."
Kaynaklar ve hatıratlar içinde yer alan isimlerden ilerleyen zamanlarda
Emir Bey Vezirov (Nerimanbeyli, Zaman Bey Zade) 'nin Iğdır ve Kars'ta
Nahçıvanlı Hasan ve Rıza Beylerin,
Ahılkelek'ten Behçet Beyin Iğdır'da,
Nahçıvanlı Ordubad Belediye Reisi Hasan Beyin, Meşhedi Abbas Beyin Kars'ta
Ahıskalı Osman Server Atabek'in Kars'ta
Azerbaycan Milletvekili İsmail Bey Nazaralioğlu'nun Kars ve Iğdır'da
Azerbaycan'dan Iğdır'da zarar görenler için gönderilen heyette yer alan Teymur Beğ Makinski, R.İsmailof, Doktor Ganizade'nin
verdiği mücadelelerin takipçisi olacağını belirten Tufan,
Kars, Iğdır, Ardahan, Nahçıvan, Erivan, Bakü, Tiflis tarihinin tamamiyle bir bütün olarak ele alınması, olaylar örgüsünün sağlıklı şekilde ele alınması için güçlü bir akademisyen komisyonunun kurulması gerektiğini önemle vurguladı.
Meleklili Ramazanoğlu Hacı Ali Ekber Tufan
Lakabı:Tüccar Meşhedi Elekber Ramazanof
Doğum 01.07.1870 - Vefat 13.11.1970
1870 Iğdır-Melekli Rusya İmparatorluğu
1888 İrevan Gimnazyum Mezunu
1905 Difai-İrevan- Iğdır Temsilcisi
1905 Iğdır Türk İslam Cemiyeti Başkanı
1911 İrevan-Iğdır Müsavat Partisi Temsilcisi
1915 Iğdır-İrevan Cemiyeti-i Hayriyye Başkanı
1917 Iğdır Türk-Ermeni İcra Komitesi Başkanı
1917 Bakü İslam Kurultayı İrevan Temsilcisi
1918 Iğdır Milli Türk Hükümet Başkanı
1918 Transkafkasya SEYM'i İrevan Temsilcisi
1918 Cenub'i Kars Cumhuriyeti Kurucusu
1918 Tiflis Kurultayı Iğdır-İrevanTemsilcisi
1919 Serdarabad Şurası Direnişi Resmi Görevli
1919 Iğdır Milis Komutanlığı
1920 TBMM Ordusu Iğdır Bölge Rehberi
1920 Iğdır-Sürmeli Mahalı Türk Ocağı Başkanı
1920 Bayazit Vilayeti İl Genel Meclisi Üyesi
1952 Hac Yolu
1970 Vefat-13.11.1970
Şeceresi:
(Annesi Mir Sakine)
(Eşi Mir Zebur Vezirov)
Melik Ali Han (d.1749)(Melik Ali> Melekli)
Hasan Han (d.1781)
Ramazan (d.1829)
Ali Asker Ramazanov(d.1853)/ Eşi Mir Sakine
Ali Ekber (Tufan) (d.1870) /
Talat (Tufan)(d.1918)