ORADA BİR KADIN VAR UZAKTA!
ADI: NİCİ HALA
Yolumuz bu kez Kars’a düştü.
Eski adı Zavot.
Köyün yanında iki yükselti vardır.
2400 metrede bir geçit.
Adını bu iki tepeden alır
Boğatepe.
El emeği gıda üreten kadınlar,
sürdürülebilir bir yaşam
ve Hürriyet Hanım,
Koçulu ailesinden.
Halk arasında annesinin
( Necavet Hanım)lakabı: NİCİ Hala.
O gün bu gün bu lakap
Hürriyet hanıma da çok yakışmış.
Bu gün Nici Hala’nın misafiriyiz
Boğatepe’de.
Dışarda kar yağıyor.
Tipi var.
Ne gam,
sımsıcak bir yuvadayız şimdi.
21 çeşit ürün, hepsi yerli malı,
Ekolojik ahvaltı geleneği.
Peynir,reçel çeşitleri,
alın teri, el emeği gıdalar marka olmuş.
KARS-BOĞATEPE’Lİ NİCİ HALA
Bir banka emekli müdürü.
Emekli olunca köye yerleşmiş.
Çok hoş sohbet.
Sülalesinin soy ağacı ile
başlıyor sohbete.
Koçulu sülalesi nereden gelmiş,
ne yapıyor?
Doktor Kemal Koçulu hafıza rehberi.
O güzel beyaz atı ve
atalardan kalma taş evi,
el işleri ile özenle bezenmiş odaları.
Tanışmak hoştu
İki çocukluk arkadaşı
Dr. Kemal ve Ümit abi.
Uzun yıllar hiç gelmemiş
bu kadim topraklara Ümit abi.
At sırtında bir köyden bir köye gidiş,
fırtınaya tutulma ve
ölümden kurtuluş macerası ile
anılarda kalan çocukluk hikayeleri.
İnanılması zor!
Dr. Kemal abi çok kültürlü,
araştırmacı aynı zamanda.
Taa Kafkaslardan, Tiflis’ten
iz sürüyor atalarına dair.
Kalbi hep burada.
İKİ TEPENİN YAMACI: BOĞATEPE
Geniş meralı Boğatepe köyü.
Kars’a 50 km uzaklıkta.
Boğatepe inekleri özel, yerli.
Türkiye’nin önemli et, süt ve
peynir tedarikçisi.
1970’li yıllar; köyden kente göç.
Köy 200 haneden, 60 haneye kadar düşer.
Hayvancılık can çekişir.
Mandıralar teker teker kapanır.
Gençler eğitim- öğretim için
büyük şehirlere göçer.
Köye dönüş olmaz.
Büyükler yaşlanır.
El ayak tutmaz.
ELİM KAZA: DÖNÜM NOKTASI
2000 yılında elim bir kaza yaşanır.
Okul servis aracı kaza yapar.
20 kişi ölür ve 7 ailenin çocukları
tamamen kaybedilir.
Hayatını kaybedenlerden biri de
Adnan Koçuludur.
Aktivist iş adamı İlhan Koçulu
taziyeleri kabul etmek üzere
köye gelir İstanbul’dan.
Gençliğindeki o güzel günleri anımsar.
Şimdi köy mahsundur.
Ekonomik olarak çökmüştür.
Taziye acı yemekleri ile devam eder.
Bu arada köy için ne yapılabilir arayışları başlar.
Geçmişteki yaşam, gelenekler gözden geçirilir.
Yöreye özgü atalardan kalan
yerel “Kavulça Buğdayı” bulunur kilerlerden.
Ekimi üç köyde başlar.
Ancak 2400 metre yükseklik,
haliyle verim düşüktür Boğatepe’de.
Arpaçay “Kavulça Budayı” ambarı olur.
Rakım 1200 m. Ilıman iklim.
Geçimlik köylerin sayısı artar.
Kars’ın yeşil sebze ihtiyacını köylerden.
BOĞATEPE ÇEVRE YAŞAM DERNEĞİ
Köylerde yerel sürdürülebilir kalkınmanın
önemi kahvelerde ve
toplantılarla herkese anlatılır.
Ekoturizm yönünde destekler sağlanır.
Geçmişten gelen mirası korumak,
geliştirmek ve aktarmak için
“Boğatepe Çevre Yaşam Derneği” kurulur.
60 üyesinden 40’ı kadındır.
2009 yılında köye günde 3-5 misafir gelir.
Hafta sonları daha çok.
Gelen misafirlere peynir tabağı sunulur.
Masraflar ev sahibi aileden.
Geleneksel Tanrı misafirliği.
Her eve bir misafir şeklinde düzenleme.
2020’li yıllara doğru yöresel kahvaltı ve
yemekler düşünülür.
Standart bir menü:
Köy kahvaltısı 21 çeşit.
En az 4 çeşit peynir,
4 çeşit ev reçeli,
süt,bal,kaymak,
tereyağı,sarı yağ,
yumurta,
kete, pişi, ekmek.
Her şey yöresel.
Yöresel yemekler: Turşu, bulgur aşı, kaz.
Ancak bir zaman sonra misafirler akın akın.
Bu işin üstesinden anca kadınlar gelir denilir.
Hakkaniyet ölçüsünde gelen misafirler
evlere eşitçe dağıtılmaya başlanır.
Köy dört mahalle.
Her mahallede bir başkan.
Kadınlar misafirlerle birlikte oturup
kendi hikayelerini aktarır.
Sohbet koyulaşır.
Köylü kadınlar iletişim yöntemleri
derslerine başlar.
İlaveten sonra sofra düzeni,hijyen eğitimi.
Akademisyenler, ustalar destek çıkar.
KARDEŞ DERNEK: FRANSIZ “TAMADİ”
Yurt dışından-Fransa- bir grup gelir.
Tamadi Derneği üyeleri.
Çevre Yaşam Derneği ile kardeş dernek olurlar.
Yabancı misafirler ile iletişim için Fransızca eğitimi.
Yaz aylarında Fransız misafirler gelmeye başlar.
Misafirlerin aileden biriymiş gibi kabul edilir.
Ayrılışta bir hüzün çöker, mahsunlaşır insanlar.
EKOMÜZE ZAVOT
Türkiye’nin ilk peynir müzesidir.
Müze 1880’li yıllarda
İsveçli peynir ustalarınca
kullanılan mandıradır.
1920’li yıllarda gravyer peynir
İmalethanesidir (Zavotu).
1970’li yıllar köyden kente göç.
Atıl kalır Zavotu.
Araştırmacı İlhan Koçulu önderlik eder.
Hedef Ekomüze:
Peynir ve Peynircilik müzesi.
Her şey unutulmaya yüz tutmuş peynirleri
tekrar hayata geçirmekle başlar.
Peynircilik tarihi müzede dizinsel sıralı.
Yaklaşık 130 yıla aşkın süredir
Kafkasya ve Anadolu’nun kültürel çeşitliliği ve
biyolojik zenginliğinin katkıları ile
Koçulu peynircilik aile geleneği haline gelir.
Geçmiş dönemlerde ilk kaşar peyniri,
İlk gravyer peyniri işlemeleri ve
yapımcıları tarihsel öneme sahip.
Peynircilik geleneği ailenin
dördüncü kuşak peynir ustası
iş adamı İlhan Koçulu ile hayat bulur.
Kadınlar da peynircilik işinde ustalaşır.
Peynirler lezzetlidir.
İnekler meralarda beslenir,
binbir çiçekle
Çevrenin güzel endemik bitkileri,
florası resimlerle görselleştirilmiş.
Etnik bitkiler etiketlenmiş.
Ne mutlu.
GRAVYER ÜSSÜ BOĞATEPE
Gravyer Boğatepe’den sorulur.
Çeşit çeşit yöresel peynirler.
Boğatepe Gravyer peyniri:Tarihi 1862 yılına
uzanır.Yapımı İsveçli peynir ustası ile başlar.
Slow Food Presidium ( yerel toplulukların
deneyimlerinden oluşmuş kültürel öğe) belgeli.
Kars Eski Kaşar Peyniri;
Kars Taze Kaşar Peyniri;
Malakan Peyniri: Kars’ta yaşamış,
1877 yıllarında Rus Çarı (II. Aleksandr)
tarafından Kars’a yerleştirilen
Malakan topluluğunun kültürel mirası peynir.
Yapımında Şirden maya kullanılır.
Süt yoğun, krema tadında yumuşak kıvamlı,
az tuzlu peynir çeşidi.
Türkmen Saçak Peyniri;
Boğatepe Çoban Peyniri: İsviçre’de üretilen
Tilsit peynirin 1960’lı yıllarda
Kars Süt Fabrikası ve Boğatepe’de üretilmiş biçimi.
Kaybolmaktan kurtarılan peynir
yeniden üretilmeye başlanmıştır.
Çakmak Peyniri: Aile tüketimi için üretilen
köy tipi beyaz peynir.
Tuluk Peyniri:
GELENEKSEL MANDIRACILIK
Koçulu Peynircilik,
Bozyiğit Göksu Mandıra,
Osmanoğlu Süt Ürünleri,
Sarıkamış Öztürk Süt
Kars’ta üretim yapan ve değer katan
işletmelerden bazıları.
KARS PEYNİR ROTASI
Peynirin öyküsü peynir rotasında.
Kars’ta peynir rotası marka olmuş.
Bir Gastronomi rotası.
Bir rotası da Boğatepe.
İki günlük bir program.
Dört Mandıra ve
iki peynir müzesi ziyareti.
İlk durak Kars Peynir müzesi.
Daha sonraki rota Boğatepe.
Koçulu çiftliği,
Ekomüze Zavot ziyaretleri.
Sonraki durak:
Yanatlı’da Osmanoğlu Mandıra.
Son durak ise;
Çıldır gölünün kuzeyinde
Bozyiğit Göksu mandıra.
Çeşit çeşit, mis gibi
Anadolu kokan peynirler.
İŞTE ANADOLU
İyi ki tanrı kadını yaratmış!
Bölgede kadın eli değmeyen
hemen hemen hiçbir şey yok gibi.
mandıracılıkta kadınlar,
merada kadınlar,
mutfakta kadınlar.
Doğuran onlar,
Besleyen, büyüten,
bakan, çeken-çeviren ve
yaşamı sürükleyen,
sürdüren de onlar!
Kısacası hayatın içinde hep kadınlar.
İşte Anadolu.
Yaşasın kadınlar!