Kars’ta Kaleiçi Mahallesi’ndeki Osmanlı Evleri’nin bakımsızlık ve ilgisizlik nedeniyle bir bir yok olması görenlerin yüreğini burkuyor.
Tevfik Paşa Konağı’nın da bulunduğu Kars Kalesi’nin Kars çayına bakan tarafından Osmanlı Evleri ne yazık ki göz göre gözden kayboluyor. Her geçen gün biraz daha yok olan ve yıkılan bu evlerin akibetinin ne olacağı ise merak konusu. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın her yıl Türkiye genelinde tescilli evlere Röleve, Restitüsyon Projesi ve Restorasyon uygulamalarına yapmış olduğu hibe yardımlarından pay almalarını sağlamak için ücretsiz danışmanlık hizmeti veren kurumların Kars’ta da bulunan tarihi dokulara yönelik hizmet vermeleri bekleniyor.
Belediye uhdesinde bulunan Kars Kalesi etekleri uygulanması beklenen bir projeyle turizm alanı içine alınacak. Bu bölgenin tamamen yetkisi ve kullanım hakkını elinde bulunduran Belediye buraları kamulaştırdığı için hepsini kentsel tasarım alanında restore edecek ve halkın hizmetine sunacak. Bunun için de projenin hayata geçirilmesi bekleniyor.
KARS’TA OSMANLILAR DÖNEMİ:
Tahta geçtikten 14 yıl sonra Kars’ı Osmanlı topraklarına katan genç Süleyman özellikle 19.yüzyılda Osmanlılar ile Ruslar arasında paylaşılamayan Kars’ın savaş sonrası Ruslar tarafından alınışının tasviri (1828). Yavuz Sultan Selim doğuya yapmış olduğu son seferinde yöreyi Osmanlı topraklarına katmak istemişse de bunu gerçekleştiremeden İstanbul’a dönmüştü. 1534 yılında ise oğlu Kanuni Sultan Süleyman tarafından Osmanlı Devleti topraklarına bu yöre dahil edilmişti. Kars 19. yüzyıla kadar birçok kez Ruslar ve İranlılar’ın saldırısına uğradı. Bu yüzyılda Ruslar ve Osmanlılar arasında sürekli el değiştiren yöre, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Rus ordusunun komutanı olan İvan Paskeviç tarafından ele geçirildi. Kars’ı Rus topraklarına katan Paskeviç, 11.000 Osmanlı askerini de esir almıştı. Bundan kısa bir süre sonra Osmanlılar tarafından alınan yöre 1877-1878 yılları arasında yaşanan ve 93 Harbi olarak bilinen savaşın ardından şehir kırk yıl kadar Rusya’nın kontrolünde kaldı. 1918’de Bolşevik İhtilali’nin ardından yapılan Brest-Litovsk Antlaşması ile Osmanlılar’a bırakıldı. Kısa bir süre sonra, önce Ermeni egemenliğine giren yöreyi daha sonra İngilizler ele geçirdi. Kars’ı daha sonra Ermeniler’e ve Gürcüler’e bırakan İngilizler buradan çekildi.
25 Nisan 1918’de Kars, kırk yıldan sonra tekrar Osmanlı topraklarına dahil edildi. Mart-Nisan 1918’de Ermeniler tekrar şehre girmiş, Osmanlı ordusu buradan çekilmeye mecbur kalmıştı. Buna engel olmak isteyen Karslılar kendi imkânları dahilinde, Wilson Prensipleri’ne uyarak 5 Kasım 1918’de Milli İslam Şurası adıyla demokratik bir yerli hükümet kurdular. Batum, Artvin, Ahıska, Ahılkelek, Nahcıvan ve Ordubad’daki halk Kars’taki bu yerli hükümete katılarak sancak ve ilçe teşkilatını kurdular. Böylece, başkenti Kars olan 36.000 km²’lik bölgede yerli Türk hükümeti kuruldu. Bu hükümet 18 Ocak 1919’da 131 temsilcinin katılımıyla gerçekleştirilen Büyük Kongre ile Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti adını aldı.
KARS KALESİ:
Kars Kalesi; Kars Merkez Kalesi, İç Kale veya Stadel olarak ta anılmaktadır. 1153 yılında Selçuklular’a bağlı Saltuklu Sultanı Melik İzzeddin’in isteği ile o dönemin veziri olan Firuz Akay tarafından yaptırılmıştır. Dış kale surlarının yapımı 12. yüzyılda inşa edilmeye başlanmıştır. 1386 tarihinde Timur tarafından yıktırılan kale, 1579 yılında Osmanlı Padişahı III. Murat’ın emri üzerine Lala Mustafa Paşa tarafından yeniden yaptırılmıştır. Kale kalıntılarında dört köşe mermer kitabe bulunmuş dış surların kapısına koydurulmuştur.