Merkezi Kars’ta bulunan KuzeyDoğa Derneği, Türkiye’de ilk kez bir ötücü kuşun göçünü takibe aldı.
30 gramlık kuşun Iğdır’dan Uganda’ya göçü, Türkiye’de ilk kez 1 gramlik cihazla takip edildi
Ama büyük kamışçının ürediği Aras Nehri Kuş Cenneti yok edilmek üzere.
Utah Üniversitesi ve KuzeyDoğa Derneği’nden biyologlar, Türkiye’de ilk kez kullanılan 1 gramlık geolocator cihazlarıyla Iğdır Aras Nehri Kuş Cenneti’ndeki büyük kamışçın (Acrocephalus arundinaceus) kuşunun kıtalararası göçünü başarıyla takip ettiler.
Utah Üniversitesi öğretim üyesi ve KuzeyDoğa Derneği başkanı Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu’nun liderliğinde 2012’de başlayan projede, büyük kamışçınlara 1 gramlık geolocator (coğrafi konumlama) cihazları takıldı. Türkiye’de ilk kez kullanılan ve ışık kaydeden cihazlar sayesinde, ağır uydu vericileriyle takip edilemeyen binlerce ufak kuş türünün göçlerini artık takip etmek mümkün. 2013 ilkbaharında geolocator takılan büyük kamışçınlardan elde edilen veriler, Doğu Anadolu’da en çok kuş türü (253 tür) barındıran Kars-Iğdır sınırındaki Aras Nehri Kuş Cenneti’nde üreyen büyük kamışçınların kışı Sahara Çölü’nün güneyinde Doğu Afrika’da geçirdiklerini gösterdi. Bu da Tuzluca Barajı tarafından yok edilme tehlikesi altında olan ve yüzlerce kuş türünün üreme, kışlama ve göç esnasında beslenme alanı olarak kullandığı Aras Nehri Kuş Cenneti’nin uluslararası önemini bir kez daha gösterdi.
Verilerin ilk analizi, bu kuşların kışlama alanlarının Uganda, Kenya ve Tanzanya’da olduğuna işaret ediyor. Zorlu bir analiz gerektiren geolocator verilerinin analizi, Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu’nun doktora öğrencisi Evan Buechley tarafından yapılıyor.
Bu büyüleyici yeni bulgu, bu 30 gramlık kuşların sadece bir haftada 5000 km’den daha fazla bir yolu kat ederek Iğdır’daki üreme alanlarından Doğu Afrika’daki kışlama alanlarına göç ettiğini gösterdi.
Büyük kamışçınlar ağustos ayının ortasında Türkiye’den güneye doğru göç etmeye başladı ve şaşırtıcı bir şekilde Sahara Çölü’nü bir hafta gibi kısa bir sürede geçtiler.
Doğu Afrika’daki kışlama alanlarına ağustos ayının sonunda ulaştılar. Oysa güneyden kuzeye olan göçleri Nisan ayının başlarında başlayıp, göç yolu üzerinde birkaç alanda durarak çok daha uzun sürdü. Daha önceki yıllarda olduğu gibi, Aras Nehri Kuş Cenneti’ne ilk Büyük Kamışçın Nisan ayı sonlarında ulaştı ve diğer bireyler çoğunlukla mayıs ortasında vardı.
Büyük kamışçın, Türkiye’de yaygın bir tür olup, sulak alanlarda bulunan sazlıklarda üremektedir. Küresel çapta popülasyonu azalmakta olan bu tür, Türkiye ve diğer yaşadığı yerlerdeki sulak alanların tahrip edilmesi tehdidi ile karşı karşıyadır. Etrafında bulunan bozkırlar arasında bir vaha özelliği taşıyan Aras Nehri Kuş Cenneti tür için çok iyi bir üreme imkanı sağlamaktadır.
Aras Nehri Kuş Cenneti, kuş çeşitliliği açısından Türkiye’deki en zengin sulak alanlardan biri ve Doğu Anadolu’nun en zengin kuş cennetidir. 253 kuş türüne yani ülkemizde belgelenen kuş türlerinin %54’üne ev sahipliği yapmaktadır.
Ne yazık ki, yapılması planlanan Tuzluca Barajı gerçekleşirse, küresel çapta önemi 3 kıtadaki düzinelerce ülkeden gelen ve giden vericili ve halkalı kuşlar sayesinde ispatlanmış dünya çapındaki bu kuş cennetini tamamen sular altında bırakacak ve dolayısıyla burada yaşayan büyük kamışçın ve diğer türlerin yok olmasına sebep olacaktır.
Aras Nehri Kuş Cenneti’nin kurtarılması için 17,500’e yakın imza alan www.arasikurtar.org kampanyasını imzalayarak destekleyebilirsiniz.
2013 ilkbahar ve yaz aylarında geolocator takılan büyük kamışçınlardan veri alabilmek için kuşların 2014 yazında yeniden yakalanması ve bu cihazlardan verilerin indirilmesi gerekmekteydi. Bir yılda binlerce kilometre yol kateden, kış koşullarını atlatıp hayatta kalacağı ve aynı alana döneceği kesin olmayan bir tür için bu büyük bir başarı oldu. 2013’te geolocator takılan kuşların yeniden yakalanma olasılığını arttırmak için ekip, Aras Nehri Kuş Cenneti’nde üreyen bireyleri hedefledi. Belirli bir alanda üreyen kuşlar, genellikle bir sonraki yıl aynı alana üremek için yeniden gelirler. 2014 yazında, ekip Aras Nehri sulakalanı boyunca geolocator olan bireyleri bulmak için çok yoğun bir araştırma yaptı. Her cihaz takılı olan bir birey bulunduğunda, hedef bireyi yakalamak için ağlar uygun şekilde kuruldu. Bu araştırma esnasında kuşu yakalamak için sazlıkların arasında yürümek, teleskop ve ağlarla birlikte beline kadar çamura batmak da gerekti. Tüm bunlara değdi ve geolocater takılı olan 4 kuş başarıyla yeniden yakalandı ve veriler indirildi.
Geolocatorlar, kuşların coğrafik konumunu belirlemede kullanılan yeni teknolojilerdir. Yıl boyunca gün doğumu ve batımını kaydederler. Gün uzunluğu, gün doğumu ve batımı saatlerinden enlem ve boylam, yani coğrafik konum belirlenebilir. Geolocatorlar küçük akbabaların göçünü takip ettiğimiz uydu verici cihazları kadar detaylı GPS koordinatlarını uyduyla ileten takip cihazları olmamakla birlikte, en önemli özellikleri çok hafif olmalarıdır. Bu da uydu vericisi takılamayacak kadar küçük olan binlerce kuş türünün araştırılmasına imkan sunmaktadır.