Hüryurt : Sayın Hocam, bildiğiniz gibi bir süreden beri Kars Valiliği’ne ait iki proje konusunda Kars kamuoyunu oluşturan farklı kesimlerin görüşlerini gazetemiz yoluyla halka yansıtarak hem bir duyarlılığın hem de bir kanaatin oluşmasına hizmet etmek istedik. Bu süreci ve gelinen noktayı nasıl değerlendiriyorsunuz, bu konuda neler söylemek isterdiniz?
Ş.Maraşlı : Öncelikle hem gazetenizi, hem de konuya ilişkin görüş bildiren kişi ve kurumları kutlamak gerektiğini söylemek isterim. Doğrusu ben Kars'ta bir gazete vasıtasıyla, bir konunun, farklı kesimlerce tartışılıp, deyim yerindeyse olgunlaştırılmasına ilk kez tanık oluyorum. Aslında bence tartışma konusu kadar yöntemin de önemine değinilmesi gerekir. Bu ölçüde açıklık ve aleniyet, alışık olmadığımız ama görmeyi de arzu ettiğimiz bir durum. Umarım bundan sonra da farklı konularda bu yöntem kullanılır. Ayrıca şunu da özellikle belirtmek isterim : Bu olgun ve seviyeli üslup bence kentteki resmi, sivil ve özel kesimlerin düzeyliliği hakkında fikir verici ve yine kentteki demokratik ortamın gelişmesine de katkı sağlayıcı nitelikte cereyan etmiştir.
Sorunuza gelince, öncelikle süreci bir özetlemekte fayda var. Konu, projelere ilişkin etraflıca bir bilgi verilerek gazeteniz tarafından tartışmaya açıldı. Ardından Vali bey ile yapılan oldu. Sonra da hatırlayabildiğim kadarıyla bazı süt ürünleri üreticileri ile yapılan röportajlar yayınlandı ve son olarak da bazı siyasi partilerin Kars İl Başkanlarının konuya ilişkin görüşleri sayfalarınızda yer aldı. Bu arada yine Kars Sanayi ve Ticaret Odası’nın da kısa bir açıklaması olmuştu. Yanılmıyorsam tamamı yaklaşık 1 haftalık bir süreç. Bu süreçten benim aklımda kalanlar şunlar: Süt ürünleri üreticileri, projeler ve içeriğinden ziyade Kars'taki süt ürünleri sektörünün sorunları üzerinde durdular ve sorunların çözümünde bu projelerin önemli birer seçenek olduğu konusunda görüş belirttiler. Hatta bazı üreticiler, bunun son şans olduğunu bu konuda yaşanacak olumsuzluklara tahammül gösteremeyeceklerini beyan ettiler. Siyasi Parti İl Başkanları ile Sanayi ve Ticaret Oda Başkanının beyanları da iyi niyet mesajları ve olumlu temennilerden ibaretti. Ancak tüm bu süreçte benim dikkatimi şu iki nokta çekti. Birincisi bu projelerle ilgili özet bilgi, sürecin başlangıcında gazeteniz tarafından yayınlandığı halde bu bilgiler ilgili kesimlerce ya okunmamış ya da anlaşılmamıştı. İkinci olarak da bu konularda katkı sağlaması beklenen bazı kurumlar ve kişilerin görüşleri bu süreçte yer almamıştır. Bilemiyorum siz mi ulaşamadınız yoksa onlar mı imtina ettiler.
Hüryurt : Bu projelerden sizin nasıl haberiniz oldu?
Ş.Maraşlı : Bu projelerden önce bu projeler için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın teklif çağrısına çıkmasından haberim vardı. Kars'tan valilik iki proje, belediye ve üniversite birer proje göndermişti. Bütün projeler birinci aşamayı geçti. Ancak Ana Listeye valiliğin projeleri girdi. Benim de Temmuz ayından bu yana projelerden haberim var.
Hüryurt : Sayın Hocam, sizin de biraz önce belirttiğiniz gibi biz bu yayına projeler hakkında bilgi vererek başladık ama hala projelerin içeriği ve ne işe yarayacağı, nasıl uygulanacağı konusunda çok yoğun ve ısrarlı sorulara muhatap oluyoruz. Mümkünse herkesin anlayacağı ölçüde açık ve anlaşılır biçimde bu projeler hakkında bilgi verir misiniz. ?
Ş.Maraşlı : Memnuniyetle. Elimden geldiği ölçüde bu merakları gidermeye çalışayım. İki tane proje var. Bu projelerin her ikisi de TRA2 Bölgesi dediğimiz Kars, Ağrı, Ardahan ve Iğdır illerini kapsıyor. Yani projelerin uygulama alanı sadece Kars değil bu 4 ildir. Projelerin her ikisi de bu illerde bölgesel rekabetin geliştirilmesini amaçlı yor. Yalnız projelerden bir tanesi genel anlamda her sektörde rekabet edebilirliğin geliştirilmesini, diğeri de sadece süt ürünleri sektöründe rekabet gücünün arttırılmasını amaçlıyor. Projelerin ikisinin toplam bütçesi 3 milyon Avro'yu geçiyor. Yalnız, sizin de daha önce yazdığınız gibi bu paranın artması çok mümkün. Çünkü bir çok ilin proje bütçesini artırdılar.
Hüryurt : Tam bu noktada araya girmek istiyorum. Kars'ın projeleri gibi benzer şekilde Ardahan'ın da bir projesi ana listeye girmiş ve onun bütçesini artırmışlar.
Ş.Maraşlı : Doğrudur. Ardahan liste ye turizm konusundaki bir proje ile girdi. Yalnız, Ardahan'ın projesinde başka il yok, sadece Ardahan'da uygulanacak ve Kars'ın toplam bütçesinden 300 bin avro fazlası var. Ardahan bu konuda çok hızlı hareket ediyor. Neredeyse ihale yapma aşamasına geldiler. Söylenenlere göre proje bütçeleri de 6-7 milyon avro gibi bir meblağa yükselmiş.
Hüryurt : Peki Hocam, bu projelerden kim yararlanacak? Nasıl yararlanacak?
Ş.Maraşlı : Sizin de daha önce yazmış olduğunuz gibi bu iki projenin tek proje halinde birleştirilmesinden söz ediliyor. Sonuçta süt ürünleri sektörünün rekabet gücünü geliştirmeye dönük tek proje ile yola devam edilecek gibi görü-lüyor. Kim yararlanacak sorusuna gelince doğrudan kişisel ya da şirket bazında hibe, teşvik, kredi tarzında yararlanma söz konusu değil. Sektörel bazda yararlanma söz konusu. Bu nasıl olacak derseniz. Proje ile kurulacak AR-GE laboratuarı size ve diğer firmalara yeni ürünler geliştirebilir, ürünlerinizin raf ömrünü uzatabilir, üretmekte olduğunuz bir ürünün albenisini arttırabilir. Kurulacak ortak ambalaj ünitesinde ekstra masraf yapmaksızın ürünlerinizi uluslar arası standartlarda ambalajlayıp, yine kurulabilecek ortak pazarlama firması aracılığı ile ürünlerinizi değeri fiyatından tek elden pazarlayabilirsiniz. Süt üreticisini destekleyerek sanayi sütü üretmesini sağlayabilirsiniz. Marka olma, ihracat yapma, pazarlama teknikleri vs konusunda verilecek eğitimlerle bireysel ve kurumsal anlamda gelişim sağlayabilirsiniz.
Hüryurt : Projenin yönetilmesi ve bir danışmanlık firmasına 500 bin avro verilmesi konusunda ne diyorsunuz ?
Ş.Maraşlı : Sanıyorum bu konuda bir yanlış anlaşılma ya da eksik veya yanlış bilgilendirme söz konusu olabilir. Çünkü, bu projelerin içeriğinde ve bütçe kısmında bir danışmanlık firması ve ona ödenecek rakamla ilgili bir bilgi yer almıyor. Projenin nasıl yürütüleceği ve yürütecek kurullar ile bunların nasıl oluşturulacağı konusu, proje içerisinde zaten yer alıyor. Herhangi bir projeye ilişkin bir çok değişiklik yapma hakkınız olabilir. Ancak bu değişiklikler, ilk projede yer alan amacı değiştirir nitelikte olur ise o değişikliklerin kabul edilmesi mümkün değildir.
Hüryurt : Hocam sözlerinizi nasıl bağlamak istersiniz?
Ş.Maraşlı : Kars ve Ardahan Türkiye inek sütü üretiminin %4'ünü, kaşar üretiminin ise sadece %10'unu karşılayabiliyor. Yapım teknikleri aynı olduğu halde Kars kaşarı, Trakya kaşarının neredeyse yarı fiyatına satılıyor. Kars'ın sütünde, bakteri sayısı, somatik hücre sayısı, yağ, protein, kuru madde, laktoz miktarı tayini yapılmıyor ve kaçakmış gibi "kimliksiz" geziyor. Kars ve Ardahan Türkiye inek sütü üretiminin %20 sini, kaşar üretiminin ise %30'unu üretebilecek doğal alt yapıya sahiptir. Bu hedefe ulaşmak için ilk yapılması gereken bir araya gelmek ve strateji üretmektir. İlhan Koçulu'nun dediği gibi Kars süt ürünleri sektörünün sorunu kaynaksızlık değil stratejisizliktir.
Prof. Dr. Şaban Maraşlı Kimdir :
Kafkas Üniversitesi kurucularından önemli bir isim. Kars ve bölgede en çok tanınan öğretim üyelerinden birisi. Bölgenin kalkınmasına ilişkin her çaba ve girişimden haberdar ve etkin rol oynamakta. 17 yıldan beri Kars'ta yaşıyor ve Kars’ta olmaktan mutluluk duyduğunu ifade ediyor. Türk Veteriner Hekimleri Birliği Merkez Konsey Üyesi, Doğu Anadolu Projesi'nde Kafkas Üniversitesi koordinatörü olarak görev yaptı. Kars ve Kafkas Üniversitesi Kalkınma Vakfı'nın fikir babası ve kurucularından, üniversitede çeşitli düzeylerde yöneticilik görevlerinde bulundu. ÇEKÜL Vakfı Bölge Koordinatörü. Halen bölgede üretilen doğal ve geleneksel ürün deseninin geliştirilmesi ve biyoçeşitlilik konuları ile ilgileniyor. Kars ve Ardahan'ı ekolojik ve ekonomik anlamda bir ve bütün olarak görüyor. En çok tarihi binaların tescillenerek yıkılmasının önlenmesindeki katkısı ile övünüyor.