2017 yılında on yıllık bir çalışmanın ardından Ani üzerine aynı anda yayımladığı dört kitapla dikkatleri toplayan araştırmacı yazar Sezai Yazıcı, Dokuz Eylül Üniversitesi Kafkasya Orta Asya Arkeolojisi Araştırmaları Merkezi [DEUKAM] ve -Arkeolojihaber’in işbirliği ile düzenlenen çevrimiçi konferansta çarpıcı açıklamalarda bulundu. 

Yazıcı, konuşmasının ardından izleyicilerden gelen sorulara verdiği cevapta kazı ekibindeki Orbeli’nin, “Nikolay Marr’ın Ani’de yaptığı kazılarla şehrin sadece onda birini açığa çıkardığını belirttiğini” söyledi. Ayrıca bir kazı başkanımızın yapılan kazıları süreç içinde rüzgârın doldurduğunu hatırlatarak, bu da dikkate alınırsa şehrin yirmide biri açığa çıkmış demektir değerlendirmesinde bulundu.

Bu açıklamanın ardından moderatör Dr. Ayhan Yardimciel, Dara Kazı Başkanı Doç. Dr. Hüseyin Metin’in “Demek ki Ani’de daha çok iş var” yorumunu paylaştı.

Sezai Yazıcı, bir başka soruya verdiği cevapta da yine bilinmeyen bir noktayı değinerek Marr’ın 1915 yılında Ani’de kısa bir süre bulunduğunu, 1916’da ise hiç gelmediğini belirterek şöyle konuştu: “Ancak Marr 1917’de kazı süresince hep Ani’deydi. Horomos’taki küçük çaplı fotoğraflama işlerinin dışında bütün mesaisini katedralin çevresine hasretti” diyerek konuşmasını şöyle sürdürdü: Marr katedralin içine girmemişti, çevresini temizleyerek katedrale girmeyi planlıyordu. Etrafındaki çalışmaları 1917 yılında gerçekleştirdi.

Dikkatle takip edilen Yazıcı’nın 1 saat 45 dakikalık konuşması, program moderatörlüğünü yapan Kafkas Üniversitesi Öğ. Üy. Dr. Ayhan Yardimciel’in bölgeye ve konuya hakimiyeti nedeniyle toplantının dinamik geçmesini sağladı.

Sezai Yazıcı, Ani’ye ilişkin yaptığı temel belirlemeler ve aktardığı kısa zamandizininden sonra Ani açısından çok önemli bulduğunu belirttiği Heinrich von Poser und Gross Naedlitz, Sir Robert Ker Porter, Eugène Boré, Félix Marie Charles Texier adlı dört seyyahın Ani tanıklıklarını anlattı.

Yazıcı, bu seyyahların ilk ikisinin şimdiye kadar hiç bilinmediğini ve seyahatnameleri üzerine de hiçbir çalışma ya da atıf olmadığını kaydederek şunları söyledi: 1621 yılında Ani’yi gezen Alman maceraperest Heinrich von Poser, “Şah Abbas’ın 1604 yılında Kars kalesine yaptığı saldırısının hemen ardından Ani’de büyük bir tahribata yol açtığının görgü tanığıdır. Abbas’ın İran’daki ipek ticaretini geliştirmek için Ani’de yaşayanları göçe zorladığını, Poser’in izlenimlerinden öğreniyoruz. Poser, o tarihte Ani’de 200 kilise saymıştır.” dedi.

Sezai Yazıcı, Türkiye açısından büyük önem taşıyan Manuçehr Camii’nin duvarındaki yarlığın Khanikoff’tan 10 yıl önce ilk kez Eugène Boré tarafından okunduğunu ancak bunun Türkiye’de bilinmediği gibi dünyada Ani üzerine çalışmalar yapan araştırma merkezlerinin de haberdar olmadığını belirtti. Yazıcı, bu kaynağa nasıl ulaştığını da açıkladı.

Ayrıca Yazıcı, Ani’nin Unesco Dünya Mirası Listesine alınmasıyla ilgili sürecin Dünya Anıtlar Fonu’nun dört kez üst üste bir başka örneği olmayacak şekilde Ani’yi “Dünyada Tehlike Altında Olan 100 Site” içine almasıyla başladığını da kaydetti.

Ani’nin tanıtımına entelektüel düzeyde katkı yaparak ilgiyi artıran Sezai Yazıcı’nın bu konuşmayı yapmasına imkan sağlayan Dokuz Eylül Üniversitesi Kafkasya Orta Asya Arkeolojisi Araştırmaları Merkezi Müdürü değerli hocamız Doç. Dr. Barış Gür’e ve moderatör Kafkas Üniversitesi Öğ. Üyesi Dr. Ayhan Yardimciel’e Arkeoloji Haber’in editör ve teknik ekibine teşekkür ediyoruz.

Aşağıdaki linki tıklayarak konferansı izleyebilirsiniz... 

https://www.youtube.com/watch?v=yugsdL0jf8I&t=455s