Tacettin DURMUŞ

Kars’ın merkeze 4 kilometre uzaklıkta bulunan ve şehre Karacaören’den sonra en yakın köy olan Çakmak Köyü’nde Molakanlar’a ait mezarlık ve bazı evler, Kars'ta yeni kurulan Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğünce sit alanı ilan edilerek koruma altına alındı.

Bu durum, başta aynı köyden olan Kars Kültür ve Sanat Derneği başkanı Vedat Akçayöz’ü ve bazı duyarlı köylüleri de memnun etti.

Kurul üyelerinden eski Türkiye Mimarlar Odası Başkanı Oktay Ekinci'nin başkanlığında yapılan çalışma sonunda, Çakmak Köyü’ndeki Molakan evleri ve mezarlığının korunması amacıyla koruma altına alınmasının ardından Ekinci'nin benzeri çalışmaları, diğer Molakan köylerinde de yapacağı öğrenildi.

ASIL MİMAR VEDAT AKÇAYÖZ

Kaybolmaya yüz tutmuş Molakanlar ve Molokan Kültürü Vedat Akçayöz tarafından yıllardır yapılan çalışmalarla yaşatıldı ve Kars’ın gündemine taşındı. Bu iki köyde de Akçayöz’ün çalışmaları meyvesini verdi ve bu kültür varlığı devlet eliyle koruma altına alındı. Oysa Kars ve çevresinde kaybolmaya yüz tutmuş sayısız kültür ve kültür varlığı mevcuttur ve korunması içinde devletin şefkatli ellerine ihtiyacı var.

KORUMA KURULU’NUN DİKKATİNE SUNUYORUZ

Kars’ın solan yüzleri, savaş ve silah karşıtı olan Molakanlar 1961 ve 1962 yıllarına kadar yoğun olarak Çakmak ve Çalgavur köylerinde Türklerle birlikte kardeş gibi yaşamışlardı. Fakat bu yıllarda Molakanların çeşitli nedenlerle göç etmelerinin ardından terk edilen evlere de Kars çevresinden gelen çeşitli aileler yerleşti. Moklanlara ait birçok ev de bakımsızlık yüzünden harabe haline geldi. Mezarlık ise bilinçsiz ve duyarsız köylülerim tarafından tarumar edildi. Molkanların öteki dünya inançları gereği ölen kişilerin mezarları özenle yapılırdı. Mezarların baş ve ayak taşları kocaman olur ve taşlar üzerine taş işçiliğinde hünerli olan Molakanlar tarafından çeşitli figürler, ölen kişinin adı, ölüm tarihi ve bazı dini ritüeller işlenirdi. Ama Molakanların Çakmak ve Çalkavur köylerini terk etmesinin ardından bazı duyarsız köylülerim tarafından bu mezar taşları sökülerek ahır ve evlerin duvarlarında yapı taşı olarak kullanıldı. Bu nedenle Vedat Akçayöz gibi bu köyde doğup büyüdüğümüz için bu durumu ömrümüz boyunca gözlemledik ve Molakanların insancıl hikayelerini dinleyerek yaşadık. Bahsettiğimiz mezarlara ait mezar taşları halan Çakmak Köyü’nde ki bazı evlerin duvarlarında ve bahçelerinde bulunuyor. Bu nedenle başta Vedat Akçayöz ve Ben Gazeteci Tacettin Durmuş olarak bu mezar taşlarının Kurul tarafından bulunduğu yerlerden alınarak ait oldukları kutsal yerlere konulmasını rica ediyoruz. Daha dört yıl önce Kars’ta yaşayan ve göç etmeyen Merhum Son Molakan Vasil Ğavriyev Dölemenci, vasiyeti gereği vefat etmesinin ardından ailesi tarafından bu mezarlığı ebedi istirahatgahı olarak istemişti.

MALAKANLAR KİMDİR?

Malakanlar, Beyaz Rus kökenli etnik halktır. Kars`ın Ruslar tarafından 1877- 78 savaşları sonucu işgali üzerine, dönemin Rus yöneticileri tarafından Arpaçay ilçesine bağlı bazı köylere yerleştirilmiş bu dinsel etnik grup, 80 yıllık bir ortak yaşamdan sonra, 1962 yılında, özgür ve bağımsız kararlarıyla Rusya, Amerika ve Avusturalya`ya göç etmişlerdir. Göçe, çok yakın akraba ile evlenme durumunda kalmaları, yerli halkla evlenme yapamamaları da önemli etken olmuştur. Malakan`lar, Kars`ta yöre halkına değirmencilik, peynircilik ve tarımsal alanda önemli yenilikler getirerek, adlarını unutturmamışlardır. Osmanlı arşiv belgelerine göre, Ermeni zulmüne maruz kalmalarına rağmen, yerli halkla uyum ve barış içinde yaşamayı sürdürmüşlerdir. Bir zamanlar Kars ve çevresinde önemli nüfusa sahip olan Malakanlardan günümüzde bir kaç aile dışında kimse kalmamıştır.