Fırat KÜÇÜKKÖMÜRCÜ

Kim mi yapacak 'gerçek' Ermeni soykırımını? Bizzat kendileri. Erivan yönetimi. Nasıl mı? Ermenistan gerçekten tehlikeli... Hem de o kadar tehlikeli ki, sadece bölge ülkelerinde yaşayan halklar için değil... Kendi vatandaşları için de tehlike saçıyor. Bunu mecazi anlamda değil, somut anlamda söylüyoruz. Açıklayalım.

Ermenistan'ın başkenti Erivan'a 30 kilometre, Iğdır'a ise sadece 16 kilometre uzaklıkta nükleer bir santral var. Adı Metsamor Nükleer Santrali. Ermenistan'ın halen toplam elektrik üretiminin yüzde 45’i tek nükleer santrali Metsamor'dan karşılanıyor. Metsamor nükleer santrali, üzerinde koruma kalkanı olmayan, oldukça eski bir santral. Dizayn ömrü 30 yıl.

Eski teknolojilerle inşa edilmiş olan santral, Uluslararası Atom Enerji Ajansı (UAEA) standartlarına göre, dünyadaki 146 nükleer santral arasında güvenlik açısından son sırada. Kullanıma açılmasından sonraki 10 yılda 150'ye yakın kaza geçiren santralin 2004 yılına kadar kapatılması konusunda Ermenistan hükümetinin, Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi nezdinde taahhüdü de bulunuyordu.

DEPREMDE ZARAR GÖRDÜ

7 Aralık 1988'de Kuzeybatı Ermenistan’da meydana gelen 6,9 şiddetindeki depremde en az 25 bin kişi öldü. Deprem o kadar yıkıcı oldu ki, Sovyetler Birliği II. Dünya Savaşı'ndan sonra ilk defa ABD'den insani yardım istedi. 1989'da iki ünitesi deprem nedeniyle kapatılan Metsamor'da 13 yıl sonra birinci ünite sökülmeye başlandı. İkinci ünite 1995 yılında, depremden 6,5 yıl sonra, yaşanan ağır ekonomik-sosyal bunalım neticesinde dünyanın karşı çıkmasına rağmen tekrar işletmeye açıldı. UAEA yardımlarıyla Metsamor'un güvenliği arttırılmaya çalışılsa da bugün işletmede olan ünitenin ancak 2016 ya da sonrasında kapatılması planlanıyor. Ermenistan, 5 milyar dolarlık bir yatırımla Metsamor'da yeni bir, ya da daha fazla, reaktörün inşası hakkındaki kanunu 2009’un Haziran ayında kabul etti. Aralık'ta Hükümet, Rus-Ermeni ortak girişiminin Metsamor'da 60 yıl dizayn ömürlü bir reaktörün inşası kararını onayladı.

EN GÜVENSİZ SANTRAL

Doğu Avrupa ve eski Sovyetler Birliği ülkelerinde inşa edilen 66 nükleer reaktör arasında en eski ve en güvensiz model nükleer santral ilan edildi. Çünkü Metsamor'un birinci reaktörünün bir deprem direnç sistemi yok. En tehlikelisi ise Metsamor'un nükleer yakıtını koruyacak bir koruma havzasının olmaması ki bu koruma sistemi Çernobil'de de yoktu.

Dünya tarihindeki en büyük nükleer santral faciası olan Çernobil kazasının Sovyetler Birliği tarafından üretilen benzer bir santralde gerçekleştiği düşünülürse, çevre ülkelerin ve özellikle kuzeydoğu Anadolu'nun karşı karşıya olduğu tehlike ortada. Üstelik, Ermenistan depremlerle beşik gibi sallanan bir ülke. 1988 depremiyle zarar gören ve ancak 'yama yapılarak' yeniden kullanıma açılan Metsamor Nükleer Santrali'nde bir radyasyon sızıntısı yaşanması işten bile değil. Olası bir kaza, sadece Ermenistan'ı değil Iğdır ve Kars illeri olmak üzere en az 1.5 milyon insanı etkileyebilir. On binlerce dönüm tarım arazisi, bölgenin zengin kuş, bitki ve memeli hayvan çeşitliliğinin kalıcı şekilde zarar görmesiyle sonuçlanabilir.

ERMENİ ERMENİYE KARŞI

Japonya'daki muazzam deprem ve tsunami sonucunda patlayan iki nükleer reaktör gösterdi ki, dünyada depreme karşı en hazırlıklı ülke olan Japonya'da bile fay hattı üzerindeki bir nükleer santrali depreme karşı yüzde 100 güvenli kılmak mümkün değil. Buna birde Japonya ile eski Sovyetler Birliği'nin mukayese edilemez teknolojisini ekleyin. Tabi Ermenistan'ın, Türkiye'yi ve tabiatın zarar görmesini önemseyeceğini düşünmüyoruz. Ancak patlamaya hazır bir bombanın üzerinde oturan Erivan yönetimi, kendi halkına da acımadığını bir kez daha ortaya koyuyor.