Tabyalar, insanların geçmiş dönemlerde kendilerini korumak ve savunmak için yaptıkları siperlerdir. Bunlardan Türkiye’de en fazlası Kars’ta bulunmaktadır. Tarihi Kars Kalesi ile birlikte 45 tabya var ancak bunların sadece 30 tanesi ayakta bulunuyor. Diğerlerinin de yerleri belli ancak insanlar tabyaların taşlarını sökerek evlerinin yapımında kullanmışlar. Tabyaların tahribatı insanların taş ihtiyaçları ve doğal şartlara dayanmaktadır. Tabyalar önemli bir şekilde ele alınmadığı için tahrip olmuşlar ve Kars’taki Türk izlerinden bir kısmı böylece yok olmuştur.

BİR TARİH YOK OLUYOR

Kars tabyalarının demir kapıları ve demir aksamları kaynaklarla kesilerek çıkartıldı. Çok sayıda tabyanın bulunduğu Kars’ta Dereiçi mevkiinde mühendis Albay Lake’nin 1855’de yaptığı üç gözlü taş köprünün solunda bulunan tabyalar ve doğu kışla ile batı kışlada bulunan Wiliams tabyaları İngiliz tabyalar grubu olarak biliniyor. Sonradan kesme bazalt taşından karargah binası ve kışla binaları eklenerek yandaki tarihi tabyaların (konserve fabrikası) kimliği belirsiz kişi veya kişilerce sökülüp yıkılıyor. Demir kapıları ve demir aksamları kaynakla kesilerek çıkartılıyor. Ve tabya özelliklerini yitiriyor. Kars Kalesi ve çevresini gezmeye gelen yerli ve yabancı turistler ile Kars halkı bu tabyaların kültür varlıkları koruma kurulunca korunma altına alınarak tescil edilmesini istiyorlar. Aynı semtte bulunan İsimsiz Tabya, İnönü Tabya, Gemli Tabya, Arap Tabya ve Karadağ Tabyaları da aynı akıbete uğramamaları için ve buraların tamir ve restorasyonu yapılarak turizme açılmasını istiyorlar.

KARS TABYALARININ TARİHİ

Osmanlı Padişahı III. Murat’ın emri ile Kars’a 100 bin kişilik ordu ile gelen Lala Mustafa Paşanın 1579 yılında yapılan saldırıları durdurmak için eyalet Kars’ta yeni bir imaj çalışması da başlamıştır. Bu imaj çalışmaları sırasında yıkılan Kars Kalesi onarılarak kale ile birlikte 9 camii, 1 taş köprü, beylerbeyi sarayı ile birlikte Kars Kalesinin batısında şimdiki Sukapı Mahallesi ve Çakmak Kışlanın bulunduğu yerde Temur Paşa Tabyasını yaptırmış Kars’ın ilk tabyası olarak bilinen kule ve savunma mevzularından oluşan bu tabya şehre güneyden ve batıdan gelecek saldırılara karşı 17. yüzyıl sonuna kadar savunmuştur. Daha sonra 1806-1828-1855 ve 1877 de Rus saldırılarını karşılamak için padişah 3. Selim ve Sultan Abdulaziz dönemlerinde şehri savunmak için yoğun bir tabya yapımına başlanmıştır. Yapılması ve savunma hatları Kars şehrinin coğrafi yapısına göre oluşturulmuş ve 1734-1778 tarihleri arasında yaptırılan 46 tabyadan 24 tanesi tahrip olmuş 12 tabya ise halen askeri denetim altında bulunmaktadır. Geri kalan 10 tabyadan bazıları zarar görmüş 5 tanesi ise günümüze kadar sağlam bir şekilde ulaşmıştır. İnönü Tabya, Gemli Tabya, Arap Tabya ve Karadağ Tabya, Yeni Tabya (Kanlı Tabya) kalan tabyalardır. Bu tabyalarda yapılacak onarım ve restorasyonlarla turizme açılarak kullanılacak tabyalardır.