Efsane değil, gerçek; yum gözünü bak !

Sessiz ve derin bir etkiyle yüreğimde iz bırakan şehir : Anı

akıp giden zaman, alıp götürmüştür ; “Mekânın ruhu”nu Anı’dan…

Sadece zamanın değil mekânın da menkıbesi vardır. Hatta mekânın menkıbesi zamanı kuşatır ve belirler. Anı ile ilgili onlarca masal, hikâye, türkü ve efsane mekânla doğrudan alakalıdır. Görsel anlamdaki farklı kaya şekillerine peri bacaları denilerek perilerle ilgi kurulması da sözünü ettiğimiz gerçeklikle ilgili.

Nitekim bölgeyi gezmeye başladığınızda bir rüya âleminde gezdiğinizi düşünürsünüz. Gezdiğiniz  her vadi, sanki anlam dünyasında ayrı bir derinlik, çıktığınız her tepe ruh dünyanızda bir zirvedir. Anı hikâyesi anlatılırken, Ağrı dağı ile birlikte anlatılır. Kimine göre Anı, Ağrı dağının   derdinin, ateş selinin, rüzgârının hüznü, ağıdı ve türküsüyle birleşmesinden ortaya çıkmıştır. Kimine göre Anı, Ağrı dağının  acısının, gözyaşlarının tecellisidir/yansımasıdır. Kimine göre ise Anı Ağrı dağının sevinci, coşkusu, eseri ve sanatıdır…

Sonuç ne olursa olsun Anı gerçekten bir masal, bir türkü, bir efsane, bir sanat eseridir. Bir ömrün bile sığmayacağı düşler ülkesini, üç saatte gezmiş birine  biz nasıl  anlatalım!..

Burada günlerce hatta aylarca kalacaksın ki,  dumanlı dağın dan gelen ılgıt ılgıt esen seher yellerinin ne anlatmak istediğini , otların hışırtıları neden acı bir şekilde fısıldadığını ,sabahın ilk füruzan’ıyla  eserlere vuran güneşle şehrin gizemini  ve derinden öten guguk kuşunun neden ağladığını, havada dönüp duran kırlangıçların, sevgilisine kavuşamayan aşıkların deli divane gibi döndüklerini anlamak gerekir.

Bir zamanlar sokaklarında kralların gezdiği, kiliselerde çanların çaldığını ilahilerin okunduğu minarelerden ezan sesinin geldiği, sinagoglarda hazzan ve tapınaklardan ateşin yükseldiğini, köşe dükkanda demircinin demir dövdüğünü, lavaş fırınlarından  dumanların çıktığını, bezir yağlı meşalelerin sokakları yol boyunca  aydınlatmasını, sesizlik kulelerinde  akbabaların  bağrıştığını, otlaklarda  kuzuların meleştiğini, çobanın sürülerine yanık nağmeler çaldığını, mütevazi, kaprissiz, kendi halinde zarif, üstelik dikensiz bir çiçek papatyaları…

Bunları anlamayan, askerlerin kulelerde  nöbet değiştirdiğini  okçuların kule mazgallarından düşmana ok ve mızrak yağdırdığını, pazar yerlerinde  esnafların  bağrıştığını ,deve kervanlarının  boynundaki  zil sesini, kartalların  yükseklerden avını süzdüğünü, Arpaçay nehrinde martıların çığlıklarını, gece baykuşların sohbetlerini, yarasaların sessizce avını kovaladıklarını,  güvercinlerin  taklalar atarak  yere süzülüşlerini ve güvercinlikleri,  kazların bostanlar deresindeki kanat çırpmalarını, yılkı atlarının yavrusunu  emzirdiğini, keçilerin bostanlar deresinde ağaçlara tırmandığını,buradaki kayısıların baldan tatlı olduğunu, naranciye haricinde her şeyin yetiştiğini,üzümlerin bölge insanının gözünden daha kara olduğunu, şöyle bir kaya üzerine oturup  bütün ihtişamı ile  Elegez /Alagöz dağının karlı zirvesini , şansınız varsa  Ağrı dağını,kekik kokan tarlaları,parsel parsel sürülmüş tarlaları veya öbek öbek ot balyalarını,kekirelik vadisini,mağara önlerinde tezek galaklarını,iç kalede saraydan etrafı  kolaçan eden ve kız kalesi eteklerinde has bahçeye inip şarkı söyleyen genç kızları, nasıl anlayacak…

Bezirhanelerden gelen yağ kokusunu ve değirmenlerden gelen  taş uğultularını, Arpaçay nehrinde umutla bekleyip balık tutmaya çalışanları, kayıkla gondol sefası yapan gençleri, camii’nin penceresinden bakıp, köprüden deve kervanlarıyla  gelip gidenleri, vadilerde gezmeden, şelalelerde yıkanmadan Çırçırdan ve Dumanlı Güllüce den gelen suyu kana kana içmeden,harman yerini, köye giren nahır sürüsünü, deve hanını ,yedi direkli mağarayı,gider gelmezleri, mağaralardaki yüzlerce spilosların işaret ettiği  gerçeğini ve ne terennüm ettiğini duymadan,hiç ölmeyecekmiş gibi yaşayanların kuyu ve çeğil mezarlarını Malkas kayalıklarında değirmen taşlarının yapımını,Arpaçay nehrinin bir yılan gibi  kıvrılarak gidişini Kozluca ve Söğütlüden gelen küçük ırmakların  Arpaçay’la buluşmasını,ipek yolunda kervana  yol gösteren kayaları ve kayaların arasından geçen dar sokakları, koskoca bir kente çöken hüznü,gece  sırt üstü uzanıp yıldızları ve Samanyolunu izleyipte kayan göktaşında dilek tutmamışsan,Tığ tepeye çıkmadan ve Anı yı oradan görmeden gezdiyseniz; desene siz Anı’yı hiç gezmemişsiniz / gezdiklerinizi de anlamamışsınız!..

AÇ GÖZLERİNİ, Varsın yaz biterse bitsin, sıcak bir kış getir bana. Bu kentten, sayısız seyyah, gezgin ve bir o kadar da meraklı turist geldi, geçti… Hepsi olmasa da  pek çoğu ona kendi hikâyesini anlatan bu şehir için kısa kısa yazılar kaleme aldı…